“Φιλοσοφία”, μια προφητεία του 1993

23.10.2020

Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη

"Φιλοσοφία"... Έτσι λεγόταν μία ταινία μικρού μήκους του Δημήτρη Αθανίτη (1993). Συνοπτικά, το θέμα της: Η οικονομία καταρρέει, ο πόλεμος επεκτείνεται, κηρύσσεται πτώχευση. Στους δρόμους η κυκλοφορία γίνεται με μάσκες. Όλα είναι μολυσμένα...

27 χρόνια μετά, το 2020, όλα τα παραπάνω (που τότε έμοιαζαν τόσο απόμακρα, τόσο εφιαλτικά...) έγιναν ζώσα πραγματικότητα. Η οικονομία, σε Ελλάδα και κόσμο, κατέρρευσε· ο κόσμος ακόμα να συνέλθει από το “κραχ” του 2008, το οποίο απ' ό,τι φαίνεται δεν θα τελειώσει ποτέ, τουλάχιστον δεν θα τελειώσει προτού το “απορροφήσει” ένας νέος καταστρεπτικός παγκόσμιος πόλεμος... Ο πόλεμος είναι εδώ· από το 1999 και τους νατοϊκούς βομβαρδισμούς στη Σερβία, η ανθρωπότητα βιώνει μία άνευ προηγουμένου ταραχή, όχι μόνο με συμβατικούς πολέμους, αλλά και με πολέμους όπου ο εχθρός είναι (κυριολεκτικά) αόρατος... Η πτώχευση είναι ήδη γεγονός, με τον κοροναϊό να δίνει το οριστικό χτύπημα στις εθνικές οικονομίες... Ο κοροναϊός, ο οποίος ανάγκασε τους ανθρώπους, σε κάθε γωνιά του πλανήτη, να κυκλοφορούν με μάσκες... Όλα -πράγματι- είναι μολυσμένα...

Ποιος θα περίμενε άραγε -τότε, το 1993- πως όλα όσα φαντάστηκε στην πρώτη ταινία του ο Δημήτρης Αθανίτης θα γίνονταν μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα μία εφιαλτική πραγματικότητα; Η 11λεπτη ταινία του, σαφώς επηρεασμένη από τον πόλεμο που είχε ξεκινήσει το 1992 στην πρώην Γιουγκοσλαβία, περιέγραφε μια δυστοπία, συνδυάζοντας το ανατρεπτικό χιούμορ με το παράλογο. Η “Φιλοσοφία”, που έκανε μια τολμηρή υπόθεση για μια Αθήνα, για μια Ελλάδα του κοντινού μέλλοντος, κέρδισε το βραβείο Φανταστικού στο φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους της Δράμας, την ίδια χρονιά.

Στη “Φιλοσοφία” βλέπουμε μια πόλη, που τόσο πολύ μοιάζει με την έρημη Αθήνα του κοροναϊού... Μια λέξη εμφανίζεται στους τοίχους της Αθήνας: “Φιλοσοφία”. Αν και ο πρόεδρος της χώρας έχει κηρύξει επίσημα πτώχευση, προτείνοντας στους πολίτες τη φιλοσοφία σαν μόνη δραστηριότητα, ο ασφαλιστής-κεντρικός ήρωας της ταινίας επιμένει να κυκλοφορεί στα ερείπια, φορώντας μάσκα. Όλα είναι μολυσμένα... Μια αυτοεκπληρούμενη, θα έλεγε κανείς, προφητεία για έναν κόσμο που τότε εθεωρείτο σχεδόν αδιανόητος.

Τα γυρίσματα της ταινίας του Αθανίτη έγιναν στο κέντρο της Αθήνας. 17 χρόνια μετά, η ελληνική κρίση ήταν πια γεγονός. Τα Μνημόνια μπήκαν για τα καλά στις ζωές των Ελλήνων. Η χώρα, και σταδιακά όλος ο κόσμος, μπήκαν στη δίνη μιας Νέας Εποχής, όπου κυριαρχεί το απροσδιόριστο. Μέχρι που το 2020, με το ξέσπασμα της υγειονομικής κρίσης του COVID-19, ο πλανήτης άρχισε να βιώνει μία ασύλληπτη πραγματικότητα, που όλοι θα ήθελαν να είναι ένα κακό όνειρο. Όμως δεν είναι. Μάταια ελπίζουν όσοι θεωρούν ότι μπορεί κάποια στιγμή να υπάρξει επιστροφή στην “κανονικότητα”, στις συνήθειες της παλιάς ζωής... Αυτός ο κόσμος δεν θα είναι ποτέ πια ο ίδιος.