21.1.2021
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Δεν χωράει αμφιβολία, ότι η επέλαση του κορονοϊού/Covid-19 στην καθημερινότητα της ανθρωπότητας οδηγεί σε ριζική ανακατάταξη τον οικονομικό χώρο της παγκόσμιας κοινωνίας. Ήδη, εδώ και μήνες, έχουν γίνει αισθητές οι πρώτες συνέπειες της επερχόμενης (αναπόφευκτης) “Μεγάλης Επανεκκίνησης”, που τόσο πολύ διαφημίζεται ως μοναδική διέξοδος για την οικονομία του μέλλοντος. Κατά την Παγκόσμια Τάξη, και με δεδομένη την όλο και πιο παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα, η δεκαετία 2020-2030 θα σημάνει τεράστιες αλλαγές στη δομή ολόκληρου του πλανητικού γίγνεσθαι.
Όπως διαβάζουμε στην εφ. “Τα Νέα” (16-17 Ιανουαρίου 2021), στο βασισμένο πάνω στα πρόσφατα στοιχεία της Eurostat άρθρο του Σωτήρη Γεωργανά, με τίτλο “Η οικονομική ζημιά της πανδημίας ανά την Ευρώπη και δοκιμασμένες λύσεις”: “Πρώτη στην ΕΕ15, η Ιρλανδία (πιθανώς πλασματικό, σχετιζόμενο με λογιστικού χαρακτήρα κινήσεις πολυεθνικών). Δεύτερη η πολυσυζητημένη Σουηδία, με ύφεση 2,7%. Λίγο χειρότερα Φινλανδία και Δανία, με 3 και 3,7% αντιστοίχως. Γαλλία και Γερμανία ακολουθούν με 3,9 και 4%. Εγγύτερα σε εμάς, η Κύπρος που επηρεάζεται τόσο από κάθε πλήγμα στον τουρισμό, κατάφερε μια αξιοπρεπή ύφεση, 4,4%. Ιταλία στο 5%, Βρετανία στο 8,6% και Ισπανία χειρότερη όλων στο 9%. Όλων εκτός Ελλάδος, γιατί η χώρα μας, ήδη χτυπημένη από δεκαετή οικονομική κρίση, δέχεται νέο πλήγμα 11,7%, χειρότερη επίδοση σε παλιά και νέα ΕΕ”.
Ακόμη και ο υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Πάνος Τσακλόγλου, σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε στο ίδιο ως άνω φύλλο (“Τα Νέα”, 16-17 Ιανουαρίου 2021), υπό τον τίτλο “Το βαρύ αποτύπωμα του κορωνοϊού και οι προοπτικές ανάπτυξης”, αναγκάστηκε να παραδεχτεί τα κάτωθι: “Στα τέλη του 2019, οι οικονομικές προβλέψεις των διεθνών οργανισμών και των διεθνών οίκων για τη νέα χρονιά ήταν συγκρατημένα αισιόδοξες. Σύννεφα όπως το Brexit και η απειλή εμπορικών πολέμων, ιδίως μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, υπήρχαν αλλά δεν άλλαζαν τη συνολική θετική εικόνα. Η πανδημία που καταγράφηκε για πρώτη φορά στα τέλη της προηγούμενης χρονιάς στην Κίνα, άλλαξε δραματικά το σκηνικό [...] Η πανδημία έπληξε με μεγαλύτερη δριμύτητα τις αναπτυγμένες χώρες με γηραιότερο πληθυσμό. Παρότι στον αλληλεξαρτώμενο κόσμο που ζούμε η κρίση χτύπησε και τις αναπτυσσόμενες χώρες, εκεί η μείωση του ΑΕΠ ήταν μικρότερη [...] ... η χώρα μας στάθηκε ιδιαίτερα άτυχη ως προς τη χρονική συγκυρία της κρίσης της πανδημίας. Μετά από μία δεκαετία βαθύτατης κρίσης, οι εκτιμήσεις διεθνών οίκων και οργανισμών έδειχναν ότι μεσοπρόθεσμα οι προοπτικές ανάπτυξης ήταν πολύ καλές. Τόσο λόγω των μέτρων που ελήφθησαν για τον περιορισμό της πανδημίας, όσο και λόγω της υψηλής εξάρτησης της οικονομίας μας από τον τουρισμό, ένα παραγωγικό τομέα που επλήγη με ιδιαίτερη δριμύτητα από την κρίση, η πτώση του ΑΕΠ αναμένεται να είναι μεγάλη [...]”.
Παρατηρείται, λοιπόν, το ιδιαίτερο ελληνικό φαινόμενο ή παράδοξο, ενώ η Ελλάδα αποδεδειγμένα -και ιδίως μετά τα τρία απανωτά Μνημόνια της δεκαετίας του 2010- δεν συγκαταλέγεται στις αναπτυγμένες χώρες του “στενού πυρήνα” της Ευρωζώνης, εν τούτοις να παρουσιάζει οικονομική κάμψη μεγαλύτερη κι από αυτή των πλέον αναπτυγμένων χωρών. Φαινόμενο, το οποίο εξηγείται βεβαίως εν μέρει από τη μείζονα οικονομική κρίση της δεκαετίας 2009-2019 στη χώρα, που εξουθένωσε κάθε παραγωγικό ιστό, αλλά κυρίως από τη σαθρή δόμηση του ίδιου του ελληνικού οικονομικού οικοδομήματος, εδώ και δεκαετίες ολόκληρες. Δεν είναι τυχαίο, για παράδειγμα, ότι η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση -το νέο “κραχ”- του 2008 χτύπησε κατά βάση την πλέον ευάλωτη και ανοχύρωτη οικονομία της Ευρώπης, την ελληνική· και ύστερα μόνο εξαπλώθηκε σε παρόμοιες δομήσεις του ευρωπαϊκού νότου, στο γεωγραφικό τόξο Ιρλανδία-Κύπρος...
Κάθε νέα κρίση, λοιπόν, φέρνει την Ελλάδα στην (αρνητική) πρωτοπορία της ύφεσης σε κάθε οικονομικό δείκτη: ΑΕΠ, γενικό χρέος, έλλειμμα, ισοζύγιο πληρωμών κτλ. Κι αμέσως μετά ακολουθούνται “συνταγές”, οι οποίες όμως “σκοτώνουν τον ασθενή, αντί να τον θεραπεύσουν”, όπως είχε εύστοχα παρατηρήσει για το Μνημόνιο-1 (άνοιξη 2010) ο τότε αντιμνημονιακός αρχηγός της αντιπολίτευσης, Αντώνης Σαμαράς, προτού δύο χρόνια μετά τον καταπιεί κι αυτόν η μνημονιακή ρουφήχτρα (με αντάλλαγμα την πρόσκαιρη, διετή, πρωθυπουργοποίηση). Το σκάσιμο της φούσκας “Lehman Brothers” του 2008 οδήγησε σε ντόμινο πλανητικών εξελίξεων, με μεγαλύτερο θύμα την Ελλάδα, η οποία γνώρισε τρία συνεχή Μνημόνια και συρρίκνωση σχεδόν κατά το ένα τρίτο του ΑΕΠ της! Και τώρα, ο Covid-19 οδηγεί νομοτελειακά σε ένα Υπερμνημόνιο τη χώρα μας, όπως εξηγήσαμε και στο κείμενό μας “32 δις, νέο «Μνημόνιο» και επανέναρξη της οικονομίας”, ήδη από τις 30 Μαΐου 2020 (βλ. εδώ), όπου μεταξύ άλλων σημειώναμε: “...δεν χρειάζεται ιδιαίτερη φαντασία για να κατανοήσει κανείς προς τα πού οδεύουμε: όπως η παγκόσμια κρίση του 2008 έσπρωξε την Ελλάδα στα τρία Μνημόνια (που συρρίκνωσαν κατά 30% το ελληνικό ΑΕΠ), έτσι και η τωρινή κρίση οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε ένα νέο “Μνημόνιο”, σε ένα Υπερμνημόνιο διαρκείας κατά πολύ αυστηρότερο από τα παλιά και με ρυθμίσεις που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν “μόνιμες”. Είμαστε, δηλαδή, μπροστά σε μία κατάσταση που θα ισχύσει για πολύ περισσότερο καιρό από μία γενιά (τη δική μας) και θα αποτελέσει τη βάση μίας εντελώς νέας οικονομικής πολιτικής για τη χώρα. Εάν μάλιστα συνδυάσουμε το γεγονός αυτό με την αθρόα λαθρομετανάστευση που ταλαιπωρεί τον ελληνισμό, θα μπορούσαμε να πούμε πως η Ελλάδα μετατρέπεται σιωπηρά σε μία “ειδική οικονομική ζώνη”: το νέο προλεταριάτο των Ασιατών οικονομικών μεταναστών-”προσφύγων” θα εργάζεται για πάμφθηνα μεροκάματα και χωρίς τα γνωστά εργασιακά δικαιώματα του κοινωνικού κράτους...”.
Η Ελλάδα ως πειραματόζωο της Νέας Εποχής. Αυτό προκύπτει στους νέους καιρούς της (μόνιμης) Κρίσης, όπου επί των Ελλήνων δοκιμάζονται νέες τακτικές -και όχι μόνο οικονομικής φύσης-, οι οποίες αργότερα θα επεκταθούν και στην υπόλοιπη Ευρώπη και τον δυτικό κόσμο. Στόχος: η κινεζοποίηση της παραγωγής, με πάμφθηνο (ισλαμικό) εργατικό δυναμικό, καθώς και με μηχανές (ρομπότ) σε θέσεις εργασίας που μέχρι πρόσφατα καταλαμβάνονταν από ανθρώπινες οντότητες. Ειδικά μηχανήματα και ΑΤΜ στις τράπεζες ήδη έχουν αντικαταστήσει περίπου τους άλλοτε ταμίες των παραδοσιακών θυρίδων, ενώ η τηλεργασία θα περικόψει αθέλητα σημαντικό ποσοστό του σημερινού εργατικού δυναμικού.
Η δυναμική των πραγμάτων είναι τεράστια, οι ταχύτητες είναι ασύλληπτες. Έως το 2030 οδεύουμε πια προς μία οικονομία του ενός τρίτου (1/3), σε βάρος των δύο τρίτων (2/3) που θεωρούνται πια περιττά. Το 1/3 θα αποτελείται από ένα ελάχιστο ποσοστό καλοπληρωμένης εργασιακής ελίτ, κι από εκεί και έπειτα θα αρχίζει η πρωτοφανής συμπίεση των ημερομισθίων. Ως το 2009 μιλούσαμε στην Ελλάδα σχεδόν απαξιωτικά, και πάντως με κάποια δόση ελέους, για την άτυχη “γενιά των 700 ευρώ”. Τώρα, η γενική τάση είναι τέτοιας ποιότητας και ποσότητας, ώστε τα 700 ευρώ να μοιάζουν με πραγματικό... θησαυρό μπροστά σ' αυτό που έρχεται! Πάμε για τη “γενιά του μεροκάματου των 10 ευρώ” και, φυσικά, των μηδαμινών κρατικών επιδομάτων, που οδηγούν μοιραία τον νέο άνθρωπο στην απόγνωση, την τρέλα και τον θάνατο...
Η Ελλάδα-πειραματόζωο πέρασε βέβαια από διάφορες χρονικές φάσεις του κακού, από το 1974 κυρίως και ύστερα, φθάνοντας πλέον σήμερα στο χείλος του θανάτου του έθνους. Τα στάδια αυτά, τα κατέγραψε στο άρθρο του “Το μετέωρο βήμα της οικονομίας”, που δημοσιεύθηκε την Κυριακή 17 Ιανουαρίου 2021 στην εφ. “Το Βήμα” ο καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Μανώλης Κρητικός, ο οποίος γράφει συγκεκριμένα: “Καταγράφοντας σημαντικούς σταθμούς της Ελληνικής Οικονομίας θα συμπεριλαμβάναμε: Σταθμός πρώτος, η ειλικρινής «μυστική» έκθεση Αβέρωφ για πιθανή προσφυγή της Ελλάδος στο ΔΝΤ η οποία απεκάλυπτε την τραγική αλήθεια για την Οικονομία λίγο πριν τις εκλογές του 1981. Σταθμός δεύτερος, το κόστος εξ ορθολογισμού της Οικονομίας λόγω της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το οποίο δημιούργησε μεγάλα ελλείμματα που μεταφέρθηκαν στις νεότερες γενιές. Σταθμός τρίτος, η χρήση του κοινού νομίσματος ευρώ, που παρά το θετικό αποτέλεσμα της συνύπαρξης με τις ευρωπαϊκές χώρες και λόγω της γεωπολιτικής θέσης μας, η Ελλάδα βιώνει και βίωσε τις συνέπειες της εξυπηρετικού χαρακτήρα ένταξης. Σταθμός τέταρτος, η ένταξη στο ΔΝΤ και τα τρία προγράμματα που ακολούθησαν 2010, 2012 και 2015 οικονομικής διάσωσης από ΕΕ, ΔΝΤ και ΕΚΤ. Σταθμός πέμπτος, η μετά πανδημία Οικονομία”.
Την τραγική, για την ελληνική οικονομία, εικόνα δίνει παραστατικά στο βιβλίο του “Covid-19. Το αιφνίδιο τέλος του παρασιτισμού” (Αθήνα, 2020), ο συγγραφέας και στοχαστής Γιώργος Καραμπελιάς. Αναφέρει, συγκεκριμένα, ανάμεσα σε άλλα τα εξής αξιοσημείωτα: “Στην Ελλάδα, παρότι η υγειονομική επίπτωση υπήρξε μικρότερη στα αρχικά στάδια, η πτώση του ελληνικού χρηματιστηρίου, όταν ξέσπασε η κρίση, υπήρξε πολύ μεγαλύτερη από εκείνη χωρών με περισσότερα κρούσματα [...] Η κατάρρευση αυτή είναι συνέπεια του εύθραυστου χαρακτήρα της ελληνικής οικονομίας που στηρίζεται προνομιακά στον διεθνή τουρισμό και τις μεταφορές [...] Η έλλειψη λοιπόν μιας ενδογενούς παραγωγικής βάσης καθιστά την οικονομία εξαιρετικά ευάλωτη στις διεθνείς κρίσης, είτε πρόκειται για την κρίση της Lehman Brothers, που την κατέστρεψε κυριολεκτικώς, είτε πρόκειται για την τουρκική επιθετικότητα είτε για τον κορωνοϊό. Εν τέλει, η πανδημία του κορωνοϊού έρχεται να επιτείνει, ως προς τις οικονομικές της επιπτώσεις, τις συνέπειες της δεκαετούς κρίσης των μνημονίων, πλήττοντας και τον έσχατο τομέα του κυρίαρχου οικονομικού μοντέλου, τον τουρισμό [...] Δηλαδή, το ελληνικό μοντέλο του ελληνικού παρασιτισμού επλήγη καίρια από την κρίση των μνημονίων και την κατακόρυφη πτώση του ενεργού εισοδήματος και των επενδύσεων που ίσως υπερέβη και το 35% [...] Έτσι, ενώ η μνημονιακή κρίση, με 25% πτώση του ΑΕΠ, θα επιφέρει το θανάσιμο χτύπημα στο παρασιτικό δανειακό μοντέλο, η κρίση του κορωνοϊού θα αφαιρέσει ένα ακόμα 10% του ΑΕΠ, πλήττοντας καθοριστικά το τελευταίο «παραγωγικό» εν μέρει αλλά απόλυτα εξαρτημένο από τη διεθνή συγκυρία οχυρό της παραδοσιακής οικονομικής δομής”.
Η Κρίση, λοιπόν, που (φαινομενικά) ξεκίνησε στην Ελλάδα το 2009 -αλλά στην πραγματικότητα έχει τις ρίζες της στην πρώτη πετρελαϊκή κρίση του 1973- θα αποδειχθεί πως είναι, τουλάχιστον, η κρίση μίας ολόκληρης γενιάς. Δεν τελείωσε ούτε το 2012, με τη λήξη του πρώτου Μνημονίου, ούτε το 2015, με τη λήξη του δεύτερου Μνημονίου, ούτε το 2018, με τη λήξη του τρίτου Μνημονίου... Δεν θα τελειώσει ούτε και μετά το τέλος του κορονοϊού και την “επιστροφή στην κανονικότητα”, που όμως δεν θα είναι η παλιά ζωή μας, όπως δηλ. την γνωρίζαμε έως το 2019 και το ξέσπασμα της πανδημίας, αλλά θα είναι μια “νέα κανονικότητα”. Ήδη οι νεώτεροι εργαζόμενοι, γεννηθέντες από το 1990 και μετά, οι οποίοι μπήκαν στην αγορά εργασίας τα τελευταία 10 και λιγότερο χρόνια, δεν έχουν ούτε ίχνος ανάμνησης από την “παλιά εποχή”· μαθαίνουν να αναπτύσσονται με έναν εντελώς νέο και πρωτόγνωρο τρόπο, σε ασφυκτικές συνθήκες κρίσης. Απ' αυτή τη Γενιά-Ω έπεται να ξεπηδήσουν τα παιδιά Ίντιγκο, ως η τελική ελπίδα ενός κόσμου που βυθίζεται σε πλήρη απόγνωση και υπαρξιακό αδιέξοδο. Στο κουτί της Πανδώρας, μονάχη έμεινε στον πυθμένα του κουτιού η ελπίδα. Κι όπως λέει και ο λαός μας, “η ελπίδα πεθαίνει τελευταία”.
Comments