Μάρτιος 2006
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Η ελληνική πολιτική πραγματικότητα διαφέρει από τις υπόλοιπες του πλανήτη σε ένα βασικότατο σημείο της: στην σχεδόν απόλυτη επικράτηση στην πολιτική σκηνή της χώρας της λογικής της οικογενειοκρατίας, η οποία συνεχίζεται επί σειρά δεκαετιών ολόκληρων και -αν και έχει τις ρίζες της προπολεμικά- κατέστη “σύστημα” κυρίως μετά την λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Έτσι, ακόμη και σήμερα, στον 21ο πλέον αιώνα, τόσο στο κοινοβούλιο όσο και σε ανώτατες κυβερνητικές θέσεις κυριαρχούν τα λεγόμενα “τζάκια” της πολιτικής, όπως δηλ. ο λαός έχει ονομάσει τις λιγοστές αριθμητικά (πλην όμως πανίσχυρες κοινωνικά και όχι μόνο) οικογένειες της ελίτ του κατεστημένου.
Στις αρχές της δεκαετίας του '60 είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι οι αρχηγοί των δυο μεγάλων πολιτικών παρατάξεων της χώρας έφεραν τα ονοματεπώνυμα Κωνσταντίνος Καραμανλής και Γεώργιος Παπανδρέου. Σήμερα, σχεδόν μισό αιώνα μετά, οι αρχηγοί των δυο κομμάτων εξουσίας της Ελλάδας λέγονται και πάλι Κωνσταντίνος Καραμανλής και Γεώργιος Παπανδρέου! Με μόνη διαφορά ότι σήμερα αμφότερους τους φωνάζουμε με τα χαϊδευτικά τους ονόματα, δηλ. Κώστα (ή Κωστάκη) και Γιώργο (ή Γιωργάκη). Πρόκειται για ανεπανάληπτο παγκοσμίως φαινόμενο, που δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ και σε καμία άλλη γωνιά του πλανήτη, εκτός βέβαια αν πρόκειται περί μοναρχίας ή απολυταρχικών - δικτατορικών καθεστώτων. Ποτέ όμως σε συνθήκες δημοκρατίας και κοινοβουλευτισμού δεν υπήρξε ανάλογο προηγούμενο, όπως αυτό που συμβαίνει τα τελευταία πενήντα χρόνια στην Ελλάδα.
Ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει χώρα άλλη πάνω στην Γη που ο πρωθυπουργός της να είναι ανιψιός πρώην πρωθυπουργού και προέδρου της δημοκρατίας, ο αρχηγός της αντιπολίτευσης να είναι γιος πρώην πρωθυπουργού, η δε δήμαρχος της πρωτεύουσάς της να είναι επίσης κόρη πρώην πρωθυπουργού! Πού οφείλεται άραγε το πρωτοφανές αυτό γεγονός; Οι εκδοχές και οι ερμηνείες πάνω σ' αυτό είναι πολλές και ποικίλες. Ίσως να οφείλεται στην ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση του ελληνικού λαού, που θέλει να κυβερνάται πάντοτε από “σίγουρες” πολιτικές δυναστείες, ίσως να πρόκειται απλά για κάποιο επικοινωνιακό παιχνίδι ονομάτων, ίσως ακόμα και να έχει τις ρίζες του στην αιώνια “κατάρα” των Ελλήνων να έχουν πάντοτε τάσεις διχόνοιας και διπολισμού. Το βέβαιο είναι ότι η ελληνική παγκόσμια πρωτοτυπία της πολιτικής οικογενειοκρατίας έχει εδώ και δεκαετίες διαμορφώσει μια γερά θεμελιωμένη κατάσταση, μια “σταθερά”, που πολύ δύσκολα θα ανατραπεί ως πραγματικότητα και ως νοοτροπία, τουλάχιστον κατά τα επόμενα έτη ή και δεκαετίες...
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ
Ο σημερινός πρωθυπουργός της χώρας και αρχηγός του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας Κώστας Καραμανλής, γεννημένος το 1956, είναι, όπως προείπαμε, ανιψιός του “εθνάρχη” Κωνσταντίνου Καραμανλή, που έγραψε με τον δικό του τρόπο ιστορία στο ελληνικό πολιτικό σκηνικό του 20ού αιώνα. Πέραν του πρωθυπουργού, που είναι γιος του αδελφού του παλιού πολιτικού και “πατριάρχη” της ελληνικής Δεξιάς, άλλο ένα μέλος της σημερινής κυβέρνησης, ο υπουργός μεταφορών και επικοινωνιών Μιχάλης Λιάπης, είναι ανιψιός και αυτός του παλιού Καραμανλή, με την διαφορά ότι προκειται περί του γιου της αδελφής του! Ακόμη, υπουργός παλαιότερα και βουλευτής έως πρόσφατα (παραιτήθηκε πριν από μερικούς μήνες) υπήρξε και ο Αχιλλέας Καραμανλής, μικρότερος αδελφός του Καραμανλή του 1ου!...
Ο “εθνάρχης” Κωνσταντίνος Καραμανλής γεννήθηκε το 1907 στο χωριό Κιούπκιοϊ (την σημερινή Πρώτη) του νομού Σερρών της ελληνικής Μακεδονίας. Σπούδασε νομικά, χωρίς όμως να εξασκήσει σχεδόν καθόλου το δικηγορικό επάγγελμα, αφού πολύ νέος απορροφήθηκε από την πολιτική. Εξελέγη βουλευτής πρώτη φορά το 1935, σε ηλικία 28 ετών. Γύρω από την εκλογή του έχει ακουστεί και ο κάτωθι θρύλος. Στις εκλογές εκείνες συνυποψήφιος του Καραμανλή στον συνδυασμό της Δεξιάς (Λαϊκό Κόμμα) ήταν και ο τότε καταξιωμένος βουλευτής Αθανάσιος Αργυρός, που ήταν και πολύ μεγαλύτερός του σε ηλικία. Ο Αργυρός, θεωρούσε βέβαιη την επανεκλογή του, αφού ο Καραμανλής ήταν άπειρος και χωρίς ιδιαίτερες διασυνδέσεις στον πολιτικό κόσμο της εποχής. Όμως ο Καραμανλής κατάφερε να τον ξεπεράσει, χρησιμοποιώντας το εξής τέχνασμα: πήγαινε σε όλα τα χωριά της περιοχής των Σερρών αμέσως μετά τον Αργυρό και έλεγε στους εκεί συγκεντρωμένους ότι δήθεν ο Αργυρός απέσυρε την υποψηφιότητά του λόγω ασθένειας, καλώντας το λαό να ψηφίσει τον Καραμανλή! Δεν υπήρχαν τότε και άλλες πηγές ενημέρωσης, ούτε τηλέφωνα, ούτε τηλεοράσεις, κι έτσι ο κόσμος πίστεψε τον Καραμανλή και τον ψήφισε μαζικά, στέλνοντάς τον απευθείας στην ελληνική βουλή! Όσο για τον Αργυρό; Πέθανε, λεει η παράδοση, από τον καημό του για τον εμπαιγμό του μέχρι τότε νεαρού του προστατευόμενου, μόλις λίγους μήνες αργότερα...
Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ο Καραμανλής δεν πολέμησε, αφού είχε απαλλαγεί από το στράτευμα λόγω βαρηκοΐας (από εδώ προκύπτει και το παρατσούκλι που τον συνόδευε έκτοτε, ο “κουφός”). Κατά την διάρκεια της γερμανικής κατοχής, συγκεκριμένα μεταξύ 1942-1944, βρέθηκε στις ηγετικές γραμμές ενός σοσιαλιστικού (!) ομίλου διανοούμενων και στοχαστών, που συζητούσαν την μελλοντική πορεία του έθνους, μετά την λήξη του πολέμου. Για το χτίσιμο μιας καινούριας πολιτικής ζωής στην ομάδα αυτή συμμετείχαν ονόματα όπως ο Ξενοφώντας Ζολώτας (διοικητής τότε της Τράπεζας της Ελλάδας και πρωθυπουργός της οικουμενικής κυβέρνησης το 1989 - 90), ο Κωνσταντίνος Τσάτσος (καθηγητής φιλοσοφίας και πρόεδρος της δημοκρατίας το 1975 - 1980), ο Γεώργιος Μαύρος (υπουργός εξωτερικών και ηγέτης αργότερα του Κέντρου), ο Πέτρος Γαρουφαλιάς (υπουργός άμυνας της Ένωσης Κέντρου το 1964-65 και “πέτρα του σκανδάλου” στα τραγικά γεγονότα εκείνης της περιόδου), ο Άγγελος Αγγελόπουλος (της γνωστής οικογένειας και διοικητής της Εθνικής Τράπεζας) κ.ά.
Μετά την λήξη του πολέμου, ο Καραμανλής επανέρχεται δυναμικά στην ενεργό πολιτική. Το 1946 αναλαμβάνει για πρώτη φορά υπουργός και μέχρι το 1955 είναι σε διάφορα υπουργεία (εργασίας, μεταφορών, κοινωνικής πρόνοιας, εθνικής άμυνας και, τέλος, δημοσίων έργων). Η θητεία του στο υπουργείο δημοσίων έργων συνοδεύτηκε από την ανάπλαση της χώρας και την ένταξή της στις τεχνοκρατικές δομές της Δύσης. Πολλοί κατηγορούν τον Καραμανλή ότι είναι ο βασικός υπέυθυνος της αστικοποίησης του ελληνικού πληθυσμού, με όλα τα αρνητικά αποτελέματα που αυτό συνεπάγεται: άδειασμα της επαρχίας από έμψυχο ανθρώπινο δυναμικό, εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση και δημιουργία των σύγχρονων τερατουπόλεων. Ειδικά για την Αθήνα, ο Καραμανλής ακύρωσε εντελώς το πολεοδομικό σχέδιο του βασιλιά Όθωνα από τον προηγούμενο αιώνα, με επακόλουθο το σύγχρονο κυκλοφοριακό χάος της πόλης.
Το φθινόπωρο του 1955 πεθαίνει ξαφνικά ο πρωθυπουργός στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος. Ενώ όλοι αναμένουν διάδοχός του να οριστεί κάποιος από τα ηγετικά στελέχη του κόμματος της Δεξιάς (του Ελληνικού Συναγερμού), ο τότε βασιλιάς Παύλος επιλέγει για πρωθυπουργό ένα μεσαίο στέλεχος της κυβέρνησης, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Για την απόφαση αυτή του τότε βασιλιά έχουν χυθεί τόνοι από μελάνη. Σύμφωνα με μια εκδοχή, επρόκειτο στην πραγματικότητα για επιβολή του νέου πολιτικού από τις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες και την περίφημη CIA, προκειμένου να δημιουργήσουν ένα ευνοϊκότερο γι' αυτές πολιτικό κλίμα στην τόσο νευραλγική επί Ψυχρού Πολέμου Ελλάδα.
Ο Καραμανλής κυβέρνησε την χώρα συνεχώς επί 8 χρόνια, χωρίς όμως να έχει ουσιαστικά ποτέ την υποστήριξη του ελληνικού λαού! Τον Ιανουάριο του 1956 ιδρύει νέο, δικό του, κόμμα, την Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (ΕΡΕ), με την οποία “κερδίζει” τις εκλογές του ιδίου έτους: αν και είναι δεύτερη σε ψήφους πολιτική δύναμη, εν τούτοις κερδίζει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία λόγω του εκλογικού συτήματος! Το 1958 η κυβέρνηση Καραμανλή πέφτει ύστερα από αποστασία 15 βουλευτών της ΕΡΕ (με επικεφαλής τους Γεώργιο Ράλλη και Παναγή Παπαληγούρα) και ο Καραμανλής “κερδίζει” τις εκλογές με πολύ χαμηλό ποσοστό χωρίς κανέναν ουσιαστικό πολιτικό αντίπαλο, εφόσον το Κέντρο βρισκόταν τότε σε κατάσταση διάλυσης (είναι χαρακτηριστικό ότι δεύτερο κόμμα ήρθε τότε η ακροαριστερή ΕΔΑ)!... Τέλος, στις εκλογές του 1961 χρησιμοποιήθηκε τέτοιας έκτασης “βία και νοθεία” (όπως μετά την μεταπολίτευση παραδέχτηκαν τα τότε στελέχη της), που η νίκη της ΕΡΕ υπήρξε πέρα για πέρα κάλπικη...
Τον Ιούνιο του 1963 η περιβόητη οκταετία του Καραμανλή έλαβε απότομο και άδοξο τέλος. Ο Καραμανλής απολύθηκε από το βασιλιά Παύλο, κατόπιν της σύγκρουσής του με τα ανάκτορα με αφορμή το επικείμενο ταξίδι του βασιλικού ζεύγους στην Μεγάλη Βρετανία. Στην πραγματικότητα, ο Καραμανλής θέλησε να απαγκιστρωθεί από το παλάτι και το παρακράτος που είχε χτιστεί μετά την λήξη του Εμφυλίου Πολέμου στην χώρα και να εφαρμόσει το δικό του πολιτικό πρόγραμμα. Έναν μήνα πιο πριν είχε δολοφονηθεί στην Θεσσαλονίκη ο βουλευτής της ΕΔΑ Γρηγόρης Λαμπράκης, με τον Καραμανλή να αναφωνεί με αγωνία: “Ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο;”, φωτογραφίζοντας την αμερικανική πρεσβεία και την αμερικανοκίνητη Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΚΥΠ)...
Ο Καραμανλής θα ηττηθεί από την Ένωση Κέντρου τον Νοέμβριο του 1963 και μετά θα συμβεί ένα από τα συγκλονιστικότερα περιστατικά στην σύγχρονη ελληνική ιστορία: στις 9 Δεκεμβρίου 1963 ο δημοφιλής πρωθυπουργός της οκταετίας θα διαφύγει κρυφά στο εξωτερικό με ψευδώνυμο, ως “Τριανταφυλλίδης”! Θα αυτοεξοριστεί στο Παρίσι για 11 ολόκληρα χρόνια, ως την μεταπολίτευση του καλοκαιριού του 1974, όταν και θα επιστρέψει ως “Παράκλητος”... Κατά μια ερμηνεία η ξαφνική φυγή του Καραμανλή οφείλεται στο ότι ο πανίσχυρος τότε θρόνος είχε αποφασίσει την... δημόσια εκτέλεσή του!
Η επιστροφή του Καραμανλή τον Ιούλιο το 1974 και ενώ η χώρα βρισκόταν σε κατάσταση αναρχίας, μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και την εξαφάνιση των “παλικαράδων” της χούντας, συνοδεύτηκε από μια πρωτοφανή ηρωοποίησή του. Μέσα στο κλίμα εκείνο του ενθουσιασμού δεν προσέχτηκε όμως ότι ο Καραμανλής ήταν εκείνος που το 1959 υπέγραψε τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου, με τις οποίες η Τουρκία έμπαινε ως εγγυήτρια δύναμη στην Κύπρο, αν και είχε ήδη από το 1878 απολέσει όλα τα δικαιώματά της επί της νήσου! Την ημέρα που μπήκε η τελική υπογραφή των συμφωνιών ο Καραμανλής την αποκάλεσε ως “την πιο ευτυχισμένη μέρα της ζωής του”. Επίσης, δεν προσέχτηκε ιδιαίτερα ότι την ημέρα που στην Αθήνα έπεφτε η χούντα οι Τούρκοι κατείχαν μόλις το 2% της Κύπρου. Και μόνο έναν ολόκληρο μήνα μετά, επί κυβέρνησης Καραμανλή, εξαπολύθηκε ο δεύτερος και χειρότερος “Αττίλας”, με συνέπεια την κατάληψη του 37% του νησιού...
Η δεύτερη διακυβέρνηση της χώρας από τον Καραμανλή απέχει παρασάγγας από την πρώτη: ενώ το 1955-63 εξέφραζε την σκληρή Δεξιά και την υποτέλεια στις ΗΠΑ, μετά το 1974 έκοψε τον “ομφάλιο λώρο” με την μοναρχία και κάθε δεσμό με την ακροδεξιά, επιδεικνύοντας “υπερβολική” ανοχή στο αριστερίστικο πολιτισμικό φάσμα και προωθώντας την σύνδεση της χώρας με την Ευρώπη. Η Ελλάδα έγινε πράγματι πλήρες μέλος της ΕΟΚ το 1981 και στην χώρα επικράτησε για πρώτη φορά σε τόσο μεγάλο βαθμό πλουραλιστική και ανεκτική δημοκρατία.
Το νέο κόμμα που ίδρυσε, η Νέα Δημοκρατία (ΝΔ), αντικατέστησε την αρτηριοσκληρωτική ΕΡΕ, έχοντας στις τάξεις της στοιχεία του πολιτικού Κέντρου. Φοβισμένος όμως από την αποδοκιμασία του εκλογικού σώματος, αποχώρησε από την κεντρική πολιτική σκηνή το 1980, αναλαμβάνοντας πρόεδρος της δημοκρατίας. Στην θέση αυτή παρέμεινε ως το 1985, οπότε και το ΠΑΣΟΚ του αρνήθηκε δεύτερη θητεία στο πόστο αυτό. Επανήλθε όμως στην ίδια θέση μετά την εκλογική νίκη της ΝΔ το 1990, όντας όμως πια φάντασμα του εαυτού του. Το 1995 συμπλήρωνε 60 χρόνια στον ενεργό πολιτικό βίο της χώρας, αποχωρώντας παράλληλα απ' αυτόν άπαξ δια παντός. Πέθανε το 1998, ως Καραμανλής όμως και οχι με ψευδώνυμο αυτή την φορά...
Ο γιος του αδελφού του, Αλέκου, ο Κώστας Καραμανλής ανέλαβε εντελώς ξαφνικά (όπως το 1955 ο θείος του!) τα ηνία της ΝΔ την άνοιξη του 1997, παραγκωνίζοντας κι αυτός τους πολύ πιο έμπειρους και ιεραρχικά ανώτερους αντιπάλους του. Σύμπτωση πρώτη. Η δεύτερη σύμπτωση αφορά στο ότι, όπως ακριβώς ο θείος του, έτσι και ο Καραμανλής ο νεότερος ανέλαβε την πρωθυπουργία στην ηλικία των 48 ετών! Αυτά για όσους πιθανόν να ψάχνουν για κάποια εξήγηση πίσω από το παρασκήνιο που πάντα προωθεί κάποιον της οικογένειας Καραμανλή στον δρόμο προς την εξουσία...
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ
Ο σημερινός πρόεδρος του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος (ΠΑΣΟΚ) Γιώργος Παπανδρέου, γεννημένος το 1952, έχει το “προνόμιο” να είναι όχι μόνο γιος, αλλά και εγγονός πρώην πρωθυπουργού! Η ιστορία της πολιτικής δυναστείας Παπανδρέου ξεκινά το 1888, όταν στο Καλέντζι της Αχαΐας γεννιέται το τρίτο παιδί της οικογένειας του παπα-Αντρέα Σταυρόπουλου. Το παιδί αυτό σε λίγες δεκαετίες θα εξελιχθεί σε λαμπρό πολιτικό, που δρα μέσα από τις τάξεις της παράταξης των Βενιζελικών, του μετέπειτα Κέντρου. Πρόκειται για τον μετέπειτα “Γέρο της δημοκρατίας”, τον Γεώργιο Παπανδρέου (όπως άλλαξε το επώνυμό του, αφού έτσι ήταν γνωστότερη η οκογένεια), που διαδοχικά θα περάσει από βουλευτής, νομάρχης και θα γίνει γνωστός ως ο πρωθυπουργός της απευλευθέρωσης, αφού είναι ο άνθρωπος που υψώνει την ελληνική σημαία στην Ακρόπολη, μετά την φυγή των Γερμανών από την Αθήνα το 1944. Ωστόσο εκείνα τα χρόνια σημαδεύτηκαν από τον ελληνικό διχασμό, που κατέληξε στην εμφύλια διαμάχη του 1946-49, με τον Γ. Παπανδρέου να αποκαλείται από τος Κομμουνιστές “χασάπης” και “παπατζής”...
Αν και στην δεκαετία του '50 ο Γ. Παπανδρέου θεωρούταν ένας γραφικός και παρακμιακός παλαιοκομματικός πολιτικός, που θερμοαρακαλούσε να τον φιλοξενούν ψηφοδέλτια κομμάτων, ένας αποτυχημένος υποψήφιος βουλευτής της... Δεξιάς (!), εν τούτοις μετά το 1960 και ειδικά μετά την ίδρυση της Ένωσης Κέντρου (ΕΚ) απέκτησε μεγάλη φήμη και στα μέσα της δεκαετίας εκείνης είχε γίνει το σύμβολο της δημοκρατίας και των λαϊκών αγώνων! Στην μεταστροφή αυτή βοηθήθηκε και από τις γενικότερες συνθήκες: ο λαός είχε κουραστεί από την απολυταρχική διακυβέρνηση της ΕΡΕ και την αλαζονεία του παλατιού και διψούσε για περισσότερες ελευθερίες, δικαιοσύνη και πρόοδο. Έτσι, το 1964 η ΕΚ με επικεφαλής τον “Γέρο” παίρνει το θεαματικό ποσοστό του 53% και σχηματίζει κυβέρνηση, “σπάζοντας” έτσι την ως τότε κυριαρχία της συντηρητικής παράταξης. Οι συνθήκες είναι πράγματι ευνοϊκές για τον Γ. Παπανδρέου: έχει μεγάλη κοινοβουλευτική πλειοψηφία, τα έχει βρει με τον καινούριο βασιλιά Κωνσταντίνο και έχει βάλει στην γωνία την ΕΡΕ, που μετά την αποχώρηση του Καραμανλή βυθίστηκε στην εσωστρέφεια.
Όμως την ίδια περίοδο ανατέλλει το άστρο του γιου του “Γέρου”, του Ανδρέα, που μετά από μια καρποφόρα 20ετία στις ΗΠΑ, επιστρέφει στην Ελλάδα και κατέρχεται δυναμικά στον πολιτικό στίβο. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι φορέας καινοτόμων για την Ελλάδα ιδεών, οι οποίες σοκάρουν το κατεστημένο της εποχής και έτσι αναπόφευκτα οδηγούμαστε στην κρίση: τον Ιούλιο του 1965 η ΕΚ διασπάται και ο “Γέρος” πέφτει από την εξουσία, ύστερα από την περίφημη αποστασία μεγαλοστελεχών του Κέντρου υπό την ουσιαστική ηγεσία του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και με την υποστήριξη του θρόνου (εξ ου και τα Ιουλιανά αποκλήθηκαν και “βασιλικό πραξικόπημα”).
Η φήμη του Γ. Παπανδρέου εκτινάχθηκε στο απόγειό της και παρέμεινε εκεί μέχρι και τον θάνατό του τον Νοέμβριο του 1968 και αφού στην χώρα είχε πλέον επιβληθεί στρατιωτική δικτατορία. Η κηδεία του “Γέρου” αποτέλεσε και την πρώτη ογκώδη διαδήλωση κατά της χούντας, με εκατοντάδες χιλιάδων λαού να “ξεπροβοδούν” τον ηγέτη του Κέντρου στην νέα... του κατοικία.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου ακολούθησε ριζικά διαφορετική πορεία από εκείνη του πατέρα του. Το 1968 ίδρυσε στο εξωτερικό το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα (ΠΑΚ), με στόχο την ένοπλη αντίσταση κατά της δικτατορίας και απομακρύνθηκε οριστικά από τον χώρο του πολιτικού Κέντρου: το ΠΑΚ ήταν ένα καθαρά τριτοκοσμικό σοσιαλιστικό κίνημα που αποδεχόταν την άμεση δημοκρατία και την αυτοδιαχείριση σε αντίθεση με την φιλελεύθερη ΕΚ, που ήταν δέσμια του κατεστημένου. Ήδη από την δεκαετία του ΄60 ο Ανδρέας κατηγορήθηκε για πλήθος πραγμάτων: ότι αποσκοπούσε στην επιβολή φιλοκομμουνιστικής δικτατορίας (υπόθεση συνωμοσίας ΑΣΠΙΔΑ), ότι στην ουσία αυτός ήταν που προκάλεσε τόσο την αποστασία του 1965 όσο και το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου του ΄67 και άλλα πολλά. Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα το 1974 ο Ανδρέας ίδρυσε καινούριο πολιτικό σχήμα, το ΠΑΣΟΚ. Ο λόγος του ΠΑΣΟΚ ήταν τόσο έντονος και ριζοσπαστικός, που το κίνημα ανήλθε στην εξουσία σε σύντομο χρονικό διάστημα, το 1981. Παρ' όλα αυτά δεν κατόρθωσε να υλοποιήσει τις βασικές του πολιτικές επιδιώξεις για την χώρα, ειδικά στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής: δεν έδιωξε τις αμερικανικές βάσεις, ούτε και έβγαλε την χώρα από το ΝΑΤΟ και την ΕΟΚ. Αντίθετα η Ελλάδα και επί των ημερών του ΠΑΣΟΚ προσδέθηκε ακόμα περισσότερο με την Δύση, λησμονώντας τις παλαιότερες διακηρύξεις του Ανδρέα για ένταξη στους αδέσμευτους και στενότερες σχέσεις με τον τρίτο κόσμο.
Όπως και στην δεκαετία του ΄60 με την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, έτσι και στα τέλη της δεκαετίας του ΄80 ο Ανδρέας Παπανδρέου βρέθηκε στον κυκλώνα κατηγοριών για σκάνδαλα, με επίκεντρο το σκάνδαλο Κοσκωτά. Επίσης η σχέση του με την κατά πολύ νεότερή του αεροσυνοδό Δήμητρα Λιάνη κατέστη αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους πολιτικούς του αντιπάλους. Τελικά όμως τα κατάφερε: αθωώθηκε για τα σκάνδαλα και παντρεύτηκε την Δήμητρα, που έγινε αργότερα και σύζυγος πρωθυπουργού! Επανήλθε στην εξουσία το 1993, σκιά όμως του παλιού του εαυτού. Η επείγουσα εισαγωγή του στο Ωνάσειο το 1995 σήμανε και το τέλος της πολιτικής του καριέρας. Πέθανε τον Ιούνιο του 1996 σε ηλικία 77 ετών.
Συνεχιστής της πορείας των Παπανδρέου στην πολιτική ζωή της χώρας είναι ο γιος του Ανδρέα, Γιώργος. Ιδιαίτερα δημοφιλής ως υπουργός εξωτερικών την περίοδο 1999 - 2004, ανέπτυξε ιδέες και θεωρήσεις τελείως πρωτόγνωρες για τα ελληνικά δεδομένα: συμμετοχική δημοκρατία, θέσεις υπέρ της νομιμοποίησης των μαλακών ναρκωτικών, υπεράσπιση των δικαιωμάτων των κοινωνικών μειονοτήτων (όπως οι ομοφυλόφιλοι) και των μεταναστών κτλ. Ανέλαβε την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ στις αρχές του 2004, έπειτα από μια αιφνιδιαστική συνεννόηση με τον τότε πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη. Ηττήθηκε στις εκλογές που ακολούθησαν και έκτοτε οδηγεί το ΠΑΣΟΚ στην αντιπολίτευση, προσπαθώντας να επιτύχει την ανασυγκρότηση του κινήματος που ίδρυσε ο πατέρας του.
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΗΤΣΟΤΑΚΗ
Ο πρώην πρωθυπουργός (1990-93) Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, γεννηθείς το 1918, κατάγεται και ο ίδιος από γνωστή πολιτική οικογένεια της Κρήτης. Ο παππούς του υπήρξε ο ουσιαστικός ιδρυτής του Κόμματος των Φιλελευθέρων, το οποίο παρέλαβε ατόφιο ο Ελευθέριος Βενιζέλος (που παντρεύτηκε μάλιστα και την αδελφή του παππού Μητσοτάκη!). Ο ίδιος ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης πρωτομπήκε στην βουλή στις εκλογές του 1946. Είχε προηγηθεί η δράση του στην Κρήτη επί γερμανικής κατοχής, που τον κατέστησε ιδιαίτερα δημοφιλή στο νησί. Χρειάστηκε να περάσουν πάνω από 40 χρόνια, όταν λίγες μέρες πριν από τις εκλογές του 1985 η εφημερίδα “Αυριανή” δημοσίευσε την γνωστή φωτογραφία του με τους Γερμανούς “ναζί”, για να πέσουν σκιές πάνω στην φήμη του Μητσοτάκη ως αντιστασιακού. Τελικά, το 2003 βγήκε στην φόρα ότι ο Μητσοτάκης ήταν πράκτορας των Εγγλέζων και ίσως κάποιο διάστημα χρειάστηκε να παίξει κάποιον διπλό ρόλο.
Στην δεκαετία του ΄50 ο Μητσοτάκης ήταν από τα πλέον μαχητικά στελέχη της κεντρώας παράταξης στην βουλή. Το 1961, με την ίδρυση της Ένωσης Κέντρου, στάθηκε στο πλευρό του Γεωργίου Παπανδρέου και ήταν από τους σημαντικότερους μοχλούς του πρώτου “ανένδοτου αγώνα” κατά της κατεστημένης τάξης (η ειρωνεία τα έφερε έτσι, ώστε έμελλε στον δεύτερο “ανένδοτο” του 1965 ο Μητσοτάκης να είναι αυτή την φορά στο άλλο άκρο, δηλ. αντικείμενο πολεμικής του αγώνα εκείνου!). Πολλοί πίστευαν ότι ο Μητσοτάκης θα γινόταν κάποια μέρα διάδοχος του “Γέρου” στην ηγεσία του Κέντρου, την εξέλιξη όμως αυτή την χάλασε η άφιξη απ' την Αμερική του Ανδρέα Παπανδρέου, που δημιούργησε μέσα στα πλαίσια της ΕΚ έναν αντίθετο προς τον Μητσοτάκη πόλο.
Η σύγκρουση των δυο νέων πολιτικών στα μέσα της δεκαετίας του ΄60 έβαλε την Ελλάδα σε μια τροχιά πολιτικής ανωμαλίας και αστάθειας. Η αποστασία του Ιουλίου του 1965 ήταν μόνο ο πρόλογος του δράματος που οδήγησε στην κατάλυση της δημοκρατίας το 1967 και την επιβολή της χούντας των συνταγματαρχών.
Για πάνω από μια δεκαετία ο Μητσοτάκης υπήρξε “αποδιοπομπαίος τράγος” του ελληνικού πολιτικού συστήματος. Το 1974 δεν μπήκε καν στην βουλή και το 1977 κατέβηκε στις εκλογές με τον δικό του μικρό πολιτικό σχηματισμό, το Κόμμα των Νεοφιλελευθέρων. Στην κεντρική πολιτική σκηνή επανήλθε οριστικά το 1978, όταν προσχώρησε στην παράταξη εναντίον της οποίας είχε αγωνιστεί τις προηγούμενες δεκαετίες. Και όχι μόνο αυτό: έξι χρόνια μετά, το 1984, εκλέχτηκε και αρχηγός αυτής της παράταξης, κερδίζοντας την ηγεσία της ΝΔ!
Πολιτικός με σκληρές πολλές φορές απόψεις και ιδέες, οπαδός μιας μάλλον θατσερικής πολιτικής πρακτικής, ο Μητσοτάκης κατάφερε μετά από πολλές περιπέτειες να γίνει πρωθυπουργός μόλις τον Απρίλιο του 1990. Η διακυβέρνησή του όμως δεν έμεινε στην ελληνική πολιτική ιστορία με τις καλύτερες των εντυπώσεων: ο κόσμος εισερχόταν σε νέες συνθήκες, με την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και την πτώση του κομμουνισμού, και η κυβέρνηση Μητσοτάκη φάνηκε ανίκανη να διαχειριστεί τα νέα προβλήματα που προέκυπταν.
Τελικά ο αποστάτης του 1965 πληρώθηκε με το ίδιο νόμισμα 28 χρόνια αργότερα. Όπως αυτός ανέτρεψε τον Γεώργιο Παπανδρέου, αν και ο πλέον κοντινός του συνεργάτης, έτσι και ο ίδιος ανατράπηκε από τον προστατευόμενό του, Αντώνη Σαμαρά, τον Σεπτέμβριο του 1993. Έκτοτε περιορίστηκε στον ρόλο του επίτιμου προέδρου της ΝΔ, χωρίς να σταματήσει ποτέ να παρεμβαίνει στην πολιτική επικαιρότητα, παρά την προχωρημένη του ηλικία.
Μετά την δολοφονία του συζύγου της από την τρομοκρατική οργάνωση “17 Νοέμβρη”, στον πολιτικό στίβο εισήλθε και η κόρη του Μητσοτάκη, Ντόρα Μπακογιάννη. Διατέλεσε υπουργός στις κυβερνήσεις του πατέρα της και - μετά την εκλογή του Κώστα Καραμανλή στην ηγεσία της ΝΔ - καθιερώθηκε ως το Νο 2 του κόμματος. Η εκλογή της στον δημαρχιακό θώκο της Αθήνας το 2002 την κατέστησε δήμαρχο των ολυμπιακών αγώνων του 2004. Όμως οι φιλοδοξίες της δεν σταματούν εδώ: στόχος της είναι να γίνει μια μέρα η πρώτη Ελληνίδα πρωθυπουργός. Κάτι που κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ακόμα και στο άμεσο μέλλον.
Τέλος, άλλο ένα μέλος της οικογένειας Μητσοτάκη, το μικρότερο παιδί του πρώην πρωθυπουργού, Κυριάκος, εκλέχτηκε βουλευτής στις τελευταίες εκλογές. Είναι όμως πολύ νωρίς να μιλούμε για μια πιθανή του ραγδαία άνοδο στο πολιτικό σκηνικό, παρόλο που αρίστευσε σε σταυρούς στην μεγαλύτερη περιφέρεια της χώρας, την Β΄ Αθηνών, στις εκλογές του 2004.
ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΕΣ ΔΕΝ ΕΞΑΝΤΛΟΥΝΤΑΙ ΕΔΩ...
Μεγάλο ποσοστό της ελληνικής βουλής αποτελείται από γόνους πολιτικών οικογενειών. Και όχι μόνο: για παράδειγμα η υπερνομάρχης Αθηνών-Πειραιά Φώφη Γεννηματά είναι κόρη του εξαιρετικά δημοφιλούς στελέχους του ΠΑΣΟΚ, του αειμνήστου Γιώργου Γεννηματά. Στην βουλή συνεχίζουν την οικογενειακή παράδοση ο γιος του Γιάννη Βαρβιτσιώτη (από τα παλιά και ηγετικά στελέχη της ΝΔ), Μιλτιάδης, η κόρη του πρώην υπουργού της ΝΔ Αριστείδη Καλαντζάκου, Σοφία, αλλά και ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης, του οποίου ο πατέρας ήταν βουλευτής της Ένωσης Κέντρου!
Από εκεί και πέρα βουλευτές ήταν και οι πατεράδες των Χάρη Καστανίδη από το ΠΑΣΟΚ, Αντώνη Σκυλλάκου από το ΚΚΕ, ενώ από τη ΝΔ η λίστα είναι πολύ μεγάλη. Για παράδειγμα, ο σημερινός υπουργός δικαιοσύνης Αναστάσης Παπαληγούρας είναι γιος του παλιού υπουργού Παναγή Παπαληγούρα, αλλα και γαμπρός του πρώην πρωθυπουργού Γεωργίου Ράλλη (που με την σειρά του είναι γιος και εγγονός πρωθυπουργών!)... Άλλα πάλι γνωστά ονόματα που βρίσκονται σήμερα εκτός βουλής είναι επίσης παιδιά παλιών βουλευτών ή υπουργών, όπως, για παράδειγμα, ο Γιώργος Πέτσος ή ο Δημήτρης Κουτσόγιωργας, ενώ κατά καιρούς ακούγονται και καινούρια ονόματα γόνων πολιτικών οικογενειών που θέλουν να κατέλθουν ως υποψήφιοι βουλευτές. Τελικά είναι η ελληνική πολιτική σκηνή προνόμιο μόνο μιας κάστας δεδομένων οικογενειών, όπου είναι εξαιρετικά δύσκολο να διεισδύσει κανείς; Ή μήπως πρόκειται απλά για σύμπτωση;
Comments