Η καταστροφή της αρχαίας Ελληνικής αποικίας Ανθηδώνας από την Χαμάς

6.3.2024

Του William Goulielmou 

Στα Ελληνιστικά χρόνια, επί της κυριαρχίας των Πτολεμαίων ή των Σελευκιδών, άποικοι από την Ανθηδώνα της Βοιωτίας έκτισαν ομώνυμη αποικία στις όχθες της νότιας Ιουδαίας. (Κάποιοι ιστορικοί υποστηρίζουν πως η Ανθηδώνα ιδρύθηκε από Έλληνες και πριν από την Ελληνιστική περίοδο γύρω στο 800 π.Χ., ενώ άλλοι ακόμη και το 1000 π.Χ. κατά την λεγόμενη σκοτεινή περίοδο που ακολούθησε την κατάρρευση του Μυκηναϊκού πολιτισμού.) Η Ανθηδώνα γειτόνευε με τους Ιουδαίους, τους Αιγυπτίους και τα απομεινάρια των Φιλισταίων. 

Η Ανθηδώνα ήταν υπό την επιρροή του βασιλείου του Ιούδα. Αργότερα οι Ασσύριοι βασιλιάδες Tiglath-Pileser III το 734 π.Χ., Sargon II το 711 π.Χ. και Sennacherib το 705 π.Χ. κατέκτησαν διαδοχικά την περιοχή. Το 604 π.Χ. ο Βαβυλώνιος βασιλιάς Nebuchadnezzar II κατέλαβε την περιοχή και εξάλειψε τα απομεινάρια των Φιλισταίων. Το 539 π.Χ. οι Πέρσες του Ύρου αφού νίκησαν τον Βαβυλώνιο βασιλιά κατέλαβαν την Ιουδαία και την έκαναν μέρος της αυτοκρατορίας τους. Το 332 π.Χ. ο στρατός του Μέγα Αλέξανδρου κατέλαβε την Ιουδαία, την Ανθηδώνα και κατέστρεψε την γειτονική Γάζα και νίκησε την Περσική φρουρά. Αργότερα η Ανθηδώνα και η Ιουδαία πέρασε στους Πτολεμαίους. 

Το 200 ή 199 π.Χ., μετά την νίκη του Αντιόχου του ΙΙΙ στην μάχη στο Πάνιον, η Ιουδαία πέρασε στους Σελευκίδες. Το 167 π.Χ. οι Μακκαβαίοι επαναστάτησαν κατά του Αντιόχου Επιφανή και των Σελευκίδων. Κατά τον Ιουδαίο ιστορικό Φλαβιο Ιώσηππο ο Πτολεμαίος Λαθύρος και ο Θεόδωρος ο δικτάτορας της Αμαθούντας βρισκόταν σε πόλεμο με τον Ιουδαίο Ασμονέο ηγεμόνα Alexander Jannaeus. Το 100 π.Χ. ο στρατός του Alexander Jannaeus κατέστρεψε την Ανθηδώνα, μαζί με την Ραφία και την Γάζα καθώς οι πόλεις είχαν συμμαχήσει με τον Πτολεμαίο Λαθύρο και τον Θεόδωρο. Το 83 π.Χ. η Ανθηδώνα και η Ιουδαία πέρασαν στους Αρμενίους. Το 63 π.Χ. οι Ρωμαίοι κατέλαβαν την Ιουδαία, εξεδίωξαν τις Αρμενικές φρουρές και στην συνέχεια νίκησαν τον Ασμονέο ηγεμόνα Αριστόβουλο. 

Το 57 π.Χ. Ρωμαίος (διοικητής) της Συρίας ανοικοδόμησε την Ανθηδώνα και τις γύρω πόλεις και κάλεσε αποίκους να τις κατοικήσουν. Ο Αππιανός στον Μιθριδατικό πόλεμο αναφέρει πως ανοικοδόμησε πόλεις της Ιουδαίας (μια από αυτές ήταν η Ανθηδώνα). Το 30 π.Χ. νίκησε τον Αντώνιο και την Κλεοπάτρα και υπόταξε την Αίγυπτο. Για την βοήθεια που του προσέφερε ο Ηρώδης του χάρισε την Ανθηδώνα και τις γύρω πόλεις. Ο Ηρώδης ο Μέγας ανοικοδόμησε την Ανθηδώνα και την μετονόμασε Αγριππίας προς τιμή του στρατηγού και γαμβρού του Ρωμαίου αυτοκράτορα. Ο Ηρώδης ο Μέγας έκτισε ένα ναό στην πόλη και αφιέρωσε μια επιγραφή με το όνομα επάνω. Ο Ρωμαίος λόγιος στην φυσική ιστορία του αναφέρει πως η Ανθηδώνα ήταν μια πόλη στο εσωτερικό της Ιουδαίας. Ο St. Jerome σφάλλει όταν αναφέρει πως ο Ηρώδης ανοικοδόμησε την Ανθηδώνα και την ονόμασε Αντίπατρις. 

Μεταξύ του 270 και 272 μ.Χ. την περιοχή την κατέλαβαν οι Παλμυραίοι της Ζηνοβίας. Μεταξύ του 632 και του 640 μ.Χ. οι Άραβες της δυναστείας Rashidun κατέλαβαν την Βυζαντινή Ιουδαία. Οι Άραβες μετονόμασαν την Ανθηδώνα σε Tida. Η δυναστεία των Rashidun εξελίχθηκε στην δυναστεία των Ομεϋαδών. Το 750 μ.Χ. οι Αββασίδες υπό τον χαλίφη Saffah νίκησαν τους Ομεϋάδες και κατέλαβαν την περιοχή. Το 982 μ.Χ. οι Φατιμίδες υπό τον χαλίφη al-Aziz Billah νίκησαν τους Αββασίδες και κατέλαβαν την περιοχή. Το 1099 μ.Χ. έφθασαν στο Ισραήλ οι Ναΐτες ιππότες. Το επόμενο έτος 1010 μ.Χ. μάλλον επί του χαλίφη l-Āmir bi-Aḥkām Allāh η Ανθηδώνα εγκαταλείφθηκε. 

Ένα χιλιόμετρο από την Ανθηδώνα βρισκόταν η Μαϊουμάς, ο λιμένας της αρχαίας Γάζας. Στα ερείπια της πόλης σώζονται αρχαιότητες από την Νεο-Ασσυριακή, Βαβυλωνιακή, Περσική, Ελληνιστική, Ρωμαϊκή, Βυζαντινή και από τις Ισλαμικές δυναστείες των Ομεϋαδών, Αββασιδών, Τουλουνιδών και των Φατιμιδών. Αρχαιολογικές σκαπάνες άρχισαν το 1995 από Γάλλους αρχαιολόγους υπό τον ιερέα και αρχαιολόγο Jean-Baptiste Humbert. 

Στα σύγχρονα χρόνια, το 1918, η Ανθηδώνα μαζί με την Λωρίδα της Γαζας πέρασε από τους Οθωμανούς Τούρκους στην Βρεττανική αυτοκρατορία. Στον πόλεμο του 1948 μεταξύ Ισραήλ και Αραβικών κρατών τα ερείπια της αρχαίας Ανθηδώνας μαζί με την Λωρίδα της Γαζας πέρασαν στην Αίγυπτο. Το 1967 τα ερείπια της αρχαίας Ανθηδώνας μαζί με την Λωρίδα της Γάζας ελευθερώθηκαν από τον Ισραηλινό στρατό, στον πόλεμο των έξι ημερών. 

Η τρομοκρατική οργάνωση Χαμάς ιδρύθηκε το 1987. Το 1991 ιδρύθηκαν τα ισλαμικά τάγματα, μια από τις στρατιωτικές πτέρυγες της Χαμάς. Τα τάγματα αυτά έκαναν επιθέσεις κατά Ισραηλινών στην πρώτη Ιντιφάντα το 1994 έως το 2000 και κατά την δεύτερη Ιντιφάντα το 2004. Το 2005 η κυβέρνηση του παρέδωσε την Λωρίδα της Γάζας με τα ερείπια της αρχαίας Ανθηδώνας στους Παλαιστίνιους και εξεδίωξε τους Εβραίους που ζούσαν στην πόλη. Στις 25 Ιανουαρίου του 2006 η Χαμάς με αρχηγό τον Ismail Haniyeh κέρδισε της εθνικές εκλογές. Στις α0 Ιουνίου του 2007 οι μαχητές της Χαμάς βρέθηκαν σε εμφύλιο πόλεμο με τους οπαδούς της Φατάχ. Στις 15 Ιουνίου, μετά που τελείωσε ο εμφύλιος πόλεμος, οι μαχητές της Χαμάς επέβαλαν δικτατορία. Ο εμφύλιος πόλεμος στοίχησε την ζωή σε 159 Παλαιστινίους και σε δύο εργάτες των Ηνωμένων εθνών!!! Εκλογές έκτοτε δεν έλαβαν χώρα στην Γάζα. Ἐκτοτε η Χαμάς, φυλάκισε, βασάνισε και εκτέλεσε χιλιάδες αντιφρονούντες Παλαιστινίους. 

Το 2013 τα τάγματα με αρχηγό τον Mohammed Deif και τον Marwan Issa κατεδάφισαν ένα μεγάλο μέρος του αρχαιολογικού χώρου για να το χρησιμοποιήσουν ως στρατιωτική βάση. Ο υφυπουργός πολιτισμού της Χαμάς Muhammad Khela δήλωσε πως η στρατιωτική βάση που θα κατασκεύαζαν δεν θα έβλαπτε τον αρχαιολογικό χώρο. Ο Muhammad Khela προφανώς φάνηκε ψεύτης. Οι τρομοκράτες σκόπευαν να χρησιμοποιήσουν τον αρχαιολογικό χώρο για να ρίξουν πυραύλους στο Ισραήλ και το Ισραήλ θα δίσταζε να ανταποδώσει λόγω των αρχαιοτήτων. (Συνήθης τακτική της Χαμάς είναι να ρίχνει πυραύλους κατά του Ισραηλ από σχολεία και νοσοκομεία η να κρύβει όπλα εκεί ελπίζοντας πως το Ισραήλ δεν θα ανταποδώσει.) 

Ο μη κυβερνητικός οργανισμός ‘UN Watch’, με έδρα στην Γενεύη της Ελβετίας, και πρόεδρο την Irina Bokova μόλις πληροφορήθηκε για την καταστροφή αντέδρασε. Η Irina Bokova έστειλε επιστολή στην πρέσβειρα της Ευρωπαϊκής ένωσης Catherine Ashton καλώντας την Ευρωπαϊκή Ένωση να λάβει μέτρα. Ο οργανισμός UN Watch καταπολεμά τον ρατσιμό, αντισημιτισμό και το αντι-Ισραηλινό κλίμα που επικρατεί στα Ηνωμένα Έθνη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση όμως δεν έκανε κάτι το ουσιαστικό για να διορθωθεί η καταστροφή των αρχαιοτήτων. Το γεγονός δεν έγινε ευρέως γνωστό στα ΜΜΕ. Στις 8 Ιουλίου του 2014 όταν μελη της Χαμάς δολοφόνησαν τρεις Ισραηλινούς εφήβους, το Ισραήλ κήρυξε πόλεμο. Ο πόλεμος στοίχησε την ζωή σε εβδομήντα τρεις Ισραηλινούς. Το 2015, δυο χρόνια μετά την καταστροφή του αρχαιολογικού χώρου της Ανθηδώνας, οι ΗΠΑ έβαλαν τον Mohammed Deif στην λίστα των καταζητούμενων Ισλαμιστών. 

Η Χαμάς και τα παρακλάδια της έχουν ταυτόχρονα καταστρέψει εν μέρει και άλλες αρχαιότητες που βρίσκονται στην Λωρίδα της Γάζας. Το 2013 μέλη της Χαμάς εξαφάνισαν ένα αρχαίο Ελληνικό μπρούτζινο άγαλμα του Απόλλωνα και προσπάθησαν να το πουλήσουν. Η αστυνομία το κατέσχεσε. Κατά μια εκδοχή το άγαλμα καταστράφηκε στον πόλεμο του 2014 μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, κατά την άλλη εκδοχή το κατέχουν κάποιοι ισλαμιστές τρομοκράτες. Η εξαφάνιση του αγάλματος έγινε και θέμα μιας ταινίας. Το 2016 στην Γάζα βρέθηκε μια Βυζαντινή εκκλησία την οποία όμως η Χαμάς κατεδάφισε λίγο αργότερα. Μέλη της Χαμάς έκαναν ζημιές και στο μοναστήρι του Αγίου Ιλαρίωνα που χρονολογείται στον 4ο αιώνα μ.Χ. Το 2009, το 2012 και το 2017 η Χαμάς κατεδάφισε μεγάλο μέρος της αρχαίας Χανανιτικής πόλης Tell es-Sakan ή Λόφο της Στάκτης. Στην αρχαία Tell es-Sakan όπως και στην Ανθηδώνα, ο επικεφαλής της αρχαιολογικής σκαπάνης ήταν ο Jean-Baptiste Humbe. Μέλη της Χαμάς κατέστρεψαν και μέρος της αρχαίας Χανανίτικης πόλης Tell el-Ajjul...