Η εξωτερική πολιτική της Ντόρας Μπακογιάννη

Καλοκαίρι 2011

Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη

Στις 14 Φεβρουαρίου 2006 ήρθε για την Ντόρα η μεγάλη στιγμή: στον ανασχηματισμό της κυβέρνησης του Κώστα Καραμανλή ανέλαβε το υπουργείο εξωτερικών, με στόχο να καταστήσει ξανά τις εξωτερικές υποθέσεις της χώρας μας πλανητικού επιπέδου. Πραγματικά, το αξίωμα αυτό (από το οποίο είχε περάσει δύο φορές και ο πατέρας της) έθεσε την Ντόρα Μπακογιάννη σε παγκόσμια τροχιά, αφού ταίριαζε πάρα πολύ και με τη συνολικότερη προσωπικότητά της, που ξέφευγε κατά πολύ από τα «στενά» ελλαδικά δεδομένα. Κύριος στόχος της εξωτερικής πολιτικής της Ντόρας (που έγινε η πρώτη γυναίκα που κατελάμβανε αυτό το αξίωμα) ήταν η ανύψωση της Ελλάδας σε μια δύναμη-«επίκεντρο» του νευραλγικού χώρου της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, που αποτελεί την πύλη της ευρασιατικής ενδοχώρας. Μέσα στα αυστηρά πλαίσια των διεθνών συμμαχιών της η Ελλάδα θα διεκδικούσε τα αυτονόητα εθνικά της δίκαια, χωρίς ακρότητες και υπονόμευση της ειρήνης στην περιοχή...

Βασικό όμως μέλημα της Ντόρας και της εξωτερικής πολιτικής που ακολούθησε υπήρξε η δημιουργία συμπαγούς και ενιαίου ελληνοτουρκικού χώρου, με απώτερο στόχο τη γεωπολιτική ενδυνάμωση της Ελλάδας. Από τον Φεβρουάριο του 2006 λοιπόν, οπότε και έγινε υπουργός εξωτερικών, προώθησε μια νέου τύπου εξωτερική πολιτική, συνεχίζοντας ουσιαστικά τις προσπάθειες του Γιώργου Παπανδρέου της πενταετίας 1999-2004, τις οποίες είχε διακόψει ο ακραιφνής καραμανλικός και με κριτική διάθεση απέναντι στην Τουρκία, Πέτρος Μολυβιάτης.

Στη διάρκεια λοιπόν της θητείας της η φωνή της Ελλάδας ακούστηκε και πάλι με έντονο ενδιαφέρον στον πλανήτη. Όπως προηγουμένως ο Γιώργος Παπανδρέου, έτσι και η Ντόρα απέκτησε σημαντικές διεθνείς διασυνδέσεις και δικαίως σήμερα θεωρείται στον παγκόσμιο χώρο ως η σημαντικότερη Ελληνίδα πολιτικός, μια προσωπικότητα με διεθνές κύρος και σεβασμό από Δύση κι Ανατολή (είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι το αμερικανικό περιοδικό “Forbes” στη λίστα του με τις ισχυρότερες 100 γυναίκες του πλανήτη κατέταξε την Ελληνίδα πολιτικό στην 67η θέση).

Η θητεία της Ντόρας Μπακογιάννη στο αξίωμα της υπουργού εξωτερικών της Ελλάδας κρίνεται από τους ξένους αναλυτές ως απόλυτα επιτυχημένη: χωρίς να θέσει σε κίνδυνο τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα, έκανε κινήσεις τέτοιες που θεωρήθηκαν επιβεβλημένες για την ενίσχυση των θέσεων της Ελλάδας στις νέες παγκόσμιες συνθήκες. Η τόσο παρεξηγημένη της ενέργεια να αντιταχθεί σε όσους ήταν ενάντια στη δημιουργία της περίφημης αντιπυραυλικής ασπίδας του δυτικού κόσμου έναντι της Ρωσίας απέβη τελικά πολλαπλώς εθνικά ωφέλιμη, εφόσον κατέστησε ξεκάθαρη την αμυντική διάταξη της Δύσης απέναντι σε μια πιθανή επίθεση του ευρασιατικού άξονα Μόσχας-Πεκίνου-Τεχεράνης, ενώ ενέταξε και την Ελλάδα σε μια υψηλού επιπέδου προστασία από φοβερά όπλα μεγάλου βεληνεκούς (σε περίπτωση θερμοπυρηνικού επεισοδίου στο μέλλον). Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι ακόμα και η Ρωσία – έναντι της οποίας υποτίθεται ότι στράφηκε η Ντόρα – είδε με κατανόηση την απόφαση του ελληνικού υπουργείου εξωτερικών και έτσι οι όποιες κριτικές κατά της Μπακογιάννη είχαν απλά τον χαρακτήρα μιας χαμηλού επιπέδου μικροκομματικής κριτικής από τους πολιτικούς της αντιπάλους μες στην Ελλάδα...

Φυσικά εκεί που φάνηκε η διεθνής λάμψη της Ντόρας, καθώς και η μεγάλη μάχη που έδωσε για τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα, ήταν στην περιβόητη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι, τον Απρίλιο του 2008. Τότε σύσσωμη η ελληνική πολιτική ηγεσία (με προεξάρχουσα την υπουργό εξωτερικών) θυμήθηκε την ενότητα των αρχών της δεκαετίας του 1990 – όταν το συμβούλιο των πολιτικών αρχηγών υπό τον πρόεδρο της δημοκρατίας είπε ΟΧΙ στη χρήση του ονόματος «Μακεδονία» από το κρατίδιο των Σκοπίων – και είπε ένα ακόμα μεγάλο ΟΧΙ: έβαλε βέτο στην ένταξη της FYROM στο ΝΑΤΟ, εφόσον η χώρα αυτή επέμενε πεισματικά να αυτοαποκαλείται «Δημοκρατία της Μακεδονίας», μην θέλοντας να δείξει καμία ένδειξη καλής θέλησης προς την Ελλάδα. Έτσι, πολύ ορθά, η ελληνική κυβέρνηση (με την πλήρη στήριξη της αντιπολίτευσης) αρνήθηκε στο κράτος αυτό κάθε ευρωατλαντική προοπτική, απ’ τη στιγμή που επέμενε να χρησιμοποιεί μια ιστορική εθνική ονομασία των Ελλήνων για τον δικό του αυτοπροσδιορισμό. Και πολύ σωστά η διεθνής θέση της Ελλάδας συνοψίζεται στη φράση «το όνομά μας είναι η ψυχή μας», εφόσον κάθε μελλοντική ειρήνη και πρόοδος της περιοχής θα υπονομεύεται από τις όποιες παράλογες διεκδικήσεις των Σκοπίων έναντι του ελληνισμού. Πάντως η Ντόρα Μπακογιάννη, ακόμα και εκείνη την τόσο δύσκολη ώρα της απόφασης του βέτο, ξεκαθάρισε πως η Ελλάδα θα σταθεί δίπλα στη FYROM με κάθε δυνατό τρόπο, μόνο όμως όταν η νεαρή χώρα άρει τη μονομερή της τακτική να υποκλέπτει την ιστορία του ελληνικού έθνους...

Μετά τις πρόωρες εκλογές του 2009 οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες: τη συντριβή της Νέας Δημοκρατίας ακολούθησε η σκληρή εσωκομματική σύγκρουση της Ντόρας με τον Σαμαρά για την ηγεσία του κόμματος. Τελικά ο δεύτερος εξήλθε νικητής από τη φοβερή κόντρα, διαγράφοντας την Ντόρα ακόμα και από απλό μέλος της ΝΔ τον Μάιο του 2010. Έτσι η Ντόρα Μπακογιάννη ακολούθησε τον δικό της ιδιαίτερο δρόμο, ιδρύοντας ένα νέο πολιτικό κόμμα, τη Δημοκρατική Συμμαχία, στις 21 Νοεμβρίου 2010. Αλλά και στα πλαίσια της νέας πολιτικής της κίνησης, η Ντόρα προσπάθησε να εφαρμόσει αμέσως τις θέσεις της για μια ελληνοτουρκική προσέγγιση, ως απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάδυση ενός ελληνισμού πλανητικών διαστάσεων στη διάρκεια του 21ου αιώνα!

Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η πρώτη διεθνούς βεληνεκούς ενέργεια της Ντόρας, μετά την ίδρυση της Δημοκρατικής Συμμαχίας, ήταν η ομιλία της στην 100ή συνάντηση “Bab-I Ali” («Υψηλή Πύλη»), στην Κωνσταντινούπολη, στις 7 Δεκεμβρίου 2010. Η ομιλία αυτή αποτελεί πραγματικό μνημείο του σύγχρονου ελληνοτουρκισμού, εφόσον η θυγατέρα Μητσοτάκη θίγει την ουσία των σχέσεων των δύο χωρών, καθώς και τις γεωπολιτικές προεκτάσεις που έχει ο αιγαιακός χώρος για το συνολικότερο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Να σημειωθεί ότι στην ως άνω εκδήλωση η Ντόρα Μπακογιάννη ήταν η κεντρική ομιλήτρια, κάτι που δείχνει τον μεγάλο σεβασμό που τρέφουν προς το πρόσωπό της οι Τούρκοι.

Η ομιλία της Ντόρας έχει μερικά σημεία-κλειδιά, τα οποία αν «αποκωδικοποιηθούν» μας δίνουν το κεντρικό νόημα που πρέπει να αποκτήσει ο ελληνοτουρκισμός στο τελικό στάδιο προς την πραγμάτωσή του. «Οι Έλληνες στρέφουν το βλέμμα τους στην Τουρκία», είπε η Ελληνίδα πολιτικός και πολύ ορθώς, εφόσον είναι πλέον κοινή διαίσθηση ότι η λύση του ελληνικού προβλήματος δεν θα προέλθει μέσα από το παρηκμασμένο ελλαδικό πολιτικό σύστημα, αλλά από έξωθεν παράγοντες. Είναι ο βασικότερος από αυτούς τους παράγοντες ο τουρκισμός; Θα ξυπνήσει άραγε ο Ρωμηός μέσα στον σύγχρονο Τούρκο; Θα είναι τελικώς η Τουρκία εκείνη η δύναμη που θα λύσει τον ελληνικό «γόρδιο δεσμό»; Κρίσιμα ερωτήματα, που αναμένουν απάντηση στο εγγύς χρονικό διάστημα.

Η Μπακογιάννη ξεκαθάρισε όμως ότι η θέση της Τουρκίας (και της Ελλάδας) θα πρέπει να είναι – όσον αφορά την πλανητική σύγκρουση που έρχεται – στο πλευρό της Δύσης και όχι της Ανατολής. Όντως το ελληνοτουρκικό σύνολο, ως «καρδιακός χώρος» της Ευρασίας και του πλανήτη, ανήκει μεν πολιτισμικά στον Διάμεσο Χώρο της Ευρασίας (ως πυρήνας του), όμως σε γεωπολιτικό επίπεδο είναι καταδικασμένο, προκειμένου να επιβιώνει και να ενδυναμώνεται, να είναι – ως ναυτική δύναμη – προσδεδεμένο στο δυτικό ατλαντικό άρμα. Με δυο λόγια η ψυχή του ελληνοτουρκισμού είναι με την Ανατολή, αλλά το συμφέρον επιβάλλει την συμμαχία με τη Δύση. Συνεπώς, στον αναδυόμενο ευρασιατικό άξονα (Ρωσία-Κίνα-Ιράν) μια πιθανή ελληνοτουρκική συνομοσπονδία θα αποτελούσε το φυσικό φράγμα του δυτικού κόσμου εν όψει των τόσο κρίσιμων εξελίξεων που καταφθάνουν.

«Είμαστε η γενιά που έχει πλέον την ευθύνη να κλείσει το χάσμα που δημιουργήθηκε τα τελευταία 55 χρόνια», είπε επίσης η Ντόρα Μπακογιάννη, αναφερόμενη στο κυπριακό ζήτημα, που άνοιξε το 1955 και υπονόμευσε τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η διατύπωση αυτή εμπεριέχει μέσα της όλη τη σοφία της ελληνοτουρκικής προοπτικής και θέτει ενώπιον των τεράστιων ευθυνών τους όλους εκείνους τους πολιτικούς παράγοντες Ελλάδας, Τουρκίας και Κύπρου, που εξαιτίας μικροκομματικών ωφελών στέκονται εμπόδιο στο ξεπέρασμα των όποιων προβλημάτων ανάμεσα στους λαούς της περιοχής.

Η κεντρική θέση όμως της Ντόρας Μπακογιάννη εκφράστηκε μέσω της φράσης: «Η Ελλάδα και η Τουρκία, ακόμα και αν τις πάρουμε ξεχωριστά, είναι χώρες-πυρήνες από γεωπολιτικής άποψης». Για να συμπληρώσει αμέσως μετά: «Η θεωρία μου όμως είναι ότι, ως συνδυασμένη γεωστρατηγική περιοχή, αποτελούν μια από τις σημαντικότερες περιοχές του κόσμου»! Κανείς Έλληνας πολιτικός δεν έθεσε έως σήμερα την διάσταση αυτή με τόσο έντονο τρόπο. Με τη θεωρία της Ντόρας ολοκληρώνεται σε σύγχρονο πλαίσιο ο πολιτικός ελληνοτουρκισμός και αποκτά σαφή πολιτική διάσταση η θεώρηση όλων των ελληνοτουρκιστών θεωρητικών του παρελθόντος, προεξάρχοντος του καθηγητή Δημήτρη Κιτσίκη.

Όντως, Ελλάδα και Τουρκία είναι χώρες-πυρήνες (θεωρία του Χάλφορντ Μακίντερ περί των κρατών-pivot) και, σε συνδυασμό, αποκτούν επιπρόσθετη γεωπολιτική αξία (και γεωστρατηγική υπεραξία), καθιστάμενες έτσι απαραίτητες για όλες απολύτως τις μεγάλες δυνάμεις! ΗΠΑ, Ρωσία, Ευρώπη και Κίνα έχουν την άμεση ανάγκη του γεωπολιτικού οξυγόνου που μόνο ο ελληνοτουρκικός χώρος προσφέρει, με τον έλεγχο των Στενών και του Αιγαίου, αλλά και με την κυριαρχία στα ύδατα της ΝΑ Ευρώπης (μέσω της Κύπρου και, δευτερευόντως, της τουρκικής επαρχίας της Κιλικίας). Με τον τρόπο αυτό και το Ισραήλ θα νοιώθει ασφαλές, αφού το ελληνοτουρκικό «μαξιλάρι» θα είναι η συνεχής ασπίδα προστασίας του εβραϊσμού από κάθε εναντίον του επιβουλή.

Και συνέχισε η Ντόρα στην ιστορική της ομιλία: «Το Αιγαίο θα πρέπει να γίνει γέφυρα συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών μας, όχι μια διαχωριστική γραμμή». Δηλ. θα πρέπει απαραιτήτως να ιδωθεί ως κέντρο και όχι ως σύνορο. Κέντρο της περιοχής, άρα μια «ιδιαίτερη θάλασσα» όπου δεν θα πρέπει να ισχύει το διεθνές δίκαιο των θαλασσών (όπως ισχυρίζονται οι Τούρκοι) ή μία «ελληνική λίμνη», σύμφωνα με τον υποσυνείδητο πόθο του ελληνικού έθνους. Το Αιγαίο ήταν, είναι και θα παραμείνει κέντρο του παγκόσμιου ελληνισμού και, άσχετα εάν βρίθει από πετρελαϊκές και άλλες πλουτοπαραγωγικές πηγές ή όχι, θα πρέπει να ενώνει και όχι να διχάζει...