1.1.2025
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Δεν χωράει αμφιβολία, ότι από το ξέσπασμα της πανδημικής κρίσης του κορονοϊού, στα τέλη του 2019, η Ευρωπαϊκή Ένωση -αλλά και στο σύνολό της η Δύση- γνωρίζει ένα νέο κύμα σοβαρής οικονομικής ύφεσης, αμέσως μάλιστα μετά το προηγούμενο της περιόδου 2007-2018 (κρίση στεγαστικών στις ΗΠΑ, κατάρρευση της Lehman Brothers, ελληνική κρίση χρέους, κλυδωνισμοί στην Ευρωζώνη κτλ.). Το αρχικό σοκ της πανδημίας δεν άργησε να μετατραπεί σε υφέρπουσα δομική κρίση του όλου συστήματος, με ανεξέλεγκτες σήμερα διαστάσεις.
Στο έργο του γράφοντος «COVID-19, η επόμενη μέρα», που κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2020, ήτοι στη διάρκεια της πρώτης φάσης της πανδημίας, και συγκεκριμένα στο κεφάλαιο «Το μέλλον της οικονομίας», επισημάναμε τον κίνδυνο διάβρωσης και παρακμής της ευρωπαϊκής, και ιδίως της ελληνικής οικονομίας, εξαιτίας των νέων δεδομένων που αναπόφευκτα γεννήθηκαν μέσα από την πανδημία του θανατηφόρου ιού [Σχετικά με το βιβλίο, βλ. εδώ: https://www.emystras.com/publications]. Χαρακτηριστικά, γράφαμε μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα: «Από την πρώτη ώρα, σοβαρότατος ήταν ο αντίκτυπος των παρενεργειών του κοροναϊού όχι μόνο για την οικονομία των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και αυτής της ΕΕ ως σύνολο, αλλά και για την ίδια τη λειτουργία και συνοχή της Κοινής Αγοράς. […] Φυσικά, η Ευρωπαϊκή Ένωση που μόνο «ενωμένη Ευρώπη» δεν είναι (και ούτε θα γίνει ποτέ) δεν κατάφερε να φθάσει σε μία ενιαία θέση αντιμετώπισης των οικονομικών -καταστρεπτικών- συνεπειών της κρίσης του κοροναϊού. Όπως πάντα, η άκαμπτη Γερμανία και οι δορυφορικές της χώρες (Ολλανδία, σκανδιναβικά κράτη κτλ.) μπλόκαραν εξ αρχής μια έκτακτη χρηματοδότηση της Ιταλίας ή της Ισπανίας, για να καταφέρουν οι χώρες αυτές να ξεπεράσουν τον όλεθρο που τους επέφερε το θανατικό του COVID-19. Η γερμανική κυβέρνηση, λοιπόν, πάντα υπό την Άνγκελα Μέρκελ, αρνήθηκε καν να συζητήσει τη δημιουργία «ευρω-ομόλογου» που να ανακουφίσει τις πληττόμενες από την κρίση χώρες. Όπως και στην ελληνική κρίση χρέους, την περίοδο 2009-2015, έτσι και στις ιταλικές εκκλήσεις για βοήθεια οι Γερμανοί έδειξαν απεριόριστο κυνισμό. […] Και τι πρότεινε αντί της δημιουργίας ευρω-ομολόγου ο Σόιμπλε; Να… προσφύγουν οι ενδιαφερόμενες χώρες στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), δηλαδή σε Μνημόνια»!
Όπως είχαμε προβλέψει, ήδη από τις 30 Μαΐου του 2020, σε σχετική μας ανάλυση (βλ. εδώ ), εισερχόμαστε εκ νέου σε συνθήκες που οδηγούν σε αναπόφευκτο πλανητικό κραχ, με την απειλή ακόμη και καθίζησης διεθνών θεσμών και πολυεθνικών οντοτήτων, εξ’ ού και οι έντρομοι ιθύνοντες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έλαβαν την εποχή εκείνη τελικά την κεντρική απόφαση δημιουργίας του Ταμείου Ανάκαμψης και Σταθερότητας, ακριβώς για να μην καταρρεύσει εκ των έσω η ίδια η δομή της Κοινότητας. Γράφαμε τότε στο ως άνω κείμενό μας, ανάμεσα σε άλλα και τα εξής: «Υπό τις συνθήκες αυτές, τις τόσο ασφυκτικές, θα πρέπει να εξεταστεί το θέμα με το περιβόητο “πακέτο” των 750 δις που ενέκρινε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την τόνωση των ευρωπαϊκών οικονομιών· 32 δις εξ αυτών αντιστοιχούν στην Ελλάδα. […] Συγκεκριμένα, το λεγόμενο “πακέτο δημοσιονομικής τόνωσης” ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ που πρότεινε η Κομισιόν να δοθούν στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης περιλαμβάνει για την Ελλάδα 32 περίπου δις: 22,5 δις υπό μορφή επιχορηγήσεων και 9,4 δις σε δάνεια. Για το σχέδιο ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας στη μετα-κοροναϊό εποχή, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ανέφερε ότι: “Οι επιχορηγήσεις προς τα κράτη-μέλη αποτελούν μια επένδυση στο κοινό μας μέλλον και δεν έχουν καμία σχέση με τα χρέη του παρελθόντος. Θα είναι ένα νέο αγαθό που θα ενισχύσει την αίσθηση του ''ανήκειν'' στην ΕΕ. Αν δεν πράξουμε τίποτα, τότε αύριο θα πληρώσουμε το κόστος της απραξίας. Θέτουμε τις βάσεις για το κοινό μας μέλλον”. Με δυο λόγια, η επικεφαλής της Κομισιόν υπονόησε ότι το “πακέτο” αυτό συμφωνήθηκε μόνο και μόνο για να μην διαλυθεί η ΕΕ, αφού μετά το πρόσφατο Brexit ανάλογες τάσεις φυγής εκδηλώθηκαν και σε χώρες που επλήγησαν ασύμμετρα από τον COVID-19 (Ιταλία κτλ.)».
Τώρα, στην αυγή του 2025, η κρίση ολοένα και βαθαίνει. Μετά το χτύπημα της πανδημίας, ακολούθησε η ενεργειακή κρίση (με τον πόλεμο στην Ουκρανία), αλλά και τα γεγονότα της Μέσης Ανατολής που οδηγούν την ανθρωπότητα νομοτελειακά στην περιπέτεια ενός παγκοσμίου ολοκαυτώματος. Εάν σε όλα τα προηγούμενα προστεθούν και άλλες κρίσεις που αναδύονται, όπως η κλιματική κρίση ή η πρόκληση της τεχνητής νοημοσύνης και του μετανθρωπισμού, γίνεται απολύτως κατανοητό ότι η γενιά μας είναι καταδικασμένη να ζει μέσα σε μία παρατεταμένη και μακρόσυρτη γενική κρίση, η οποία καλύπτει σχεδόν τα πάντα. Ειδικά οι προοπτικές για την Ελλάδα, ασχέτως των όσων διατυμπανίζουν οι κυβερνώντες, είναι μάλλον σκοτεινές.
Η σύγχρονη Ελλάδα είναι ένα κράτος παρασιτικό και αντιπαραγωγικό, λειτουργώντας καθαρά μεταπρατικά. Αυτό της προσδίδει τα χαρακτηριστικά μίας εξαιρετικά ευάλωτης οικονομίας, χωρίς καμία δυναμική, αλλά αντιθέτως εξαρτώμενης περίπου αποκλειστικά από τα ευρωπαϊκά κονδύλια και το ξένο συνάλλαγμα (όπως π.χ. στον τουρισμό). Έτσι, το περίφημο ΕΣΠΑ [Εταιρικό Σύμφωνο Περιφερειακής Ανάπτυξης] της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το διάδοχο δηλ. σχήμα των άλλοτε Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων ή των «Πακέτων Ντελόρ», είναι σήμερα για τη χώρα ο βασικός μοχλός κίνησης επιχειρήσεων και οργανισμών που δραστηριοποιούνται σε διάφορα κατασκευαστικά, και όχι μόνο, έργα. Χωρίς την αρωγή του ΕΣΠΑ οι επιχειρήσεις αυτές τίθενται αυτομάτως ενώπιον οικονομικού μαρασμού και θανάτου…
Και το μεν ΕΣΠΑ της περιόδου 2021-2027 εν τέλει διασώθηκε λόγω και του κατεπείγοντος της αντιμετώπισης της πανδημικής κρίσης, στις αρχές της δεκαετίας μας. Τι θα συμβεί όμως με το αμέσως επόμενο ΕΣΠΑ, αυτό των ετών 2028-2034; Θα υπάρξει τέτοιο, και εάν ναι με ποιους όρους; Οι πληροφορίες μας από την ΕΕ αναφέρουν ότι οπωσδήποτε θα υπάρξει ΕΣΠΑ 2028-34. Όμως αυτό θα γίνει με πολύ αυστηρούς όρους ως προς τις χώρες-μέλη, οι οποίες θα αναγκαστούν επί τούτου να ασκήσουν μία πολύ πιο «σφικτή» εσωτερική οικονομική πολιτική, η οποία θα ομοιάζει με κάτι σαν άτυπο Μνημόνιο! Πάμε δηλαδή για Μνημόνιο νέου τύπου, που ειδικά σε χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας του Νότου, όπως είναι η Ελλάδα, φαίνεται να αποτελεί νομοτελειακή ανάγκη.
Ήδη η χώρα βρίσκεται ενώπιον νέων οικονομικών προκλήσεων. Προκειμένου να πληρωθούν οι πρόσφατες δόσεις του πρώτου Μνημονίου (2010), ώστε να εμφανιστεί συνεπής προς τους πιστωτές της, η ελληνική κυβέρνηση αναγκάστηκε να «τραβήξει» εκτάκτως από τα ασφαλιστικά ταμεία το ποσό των 46 δις ευρώ. Και άλλα 45 δις ευρώ εξασφαλίστηκαν από το αποθεματικό «μαξιλάρι» των δημοσιονομικών του κράτους. Σύνολο: 91 δις ευρώ, τα οποία θα στερηθεί η ελληνική οικονομία στην αμέσως επόμενη κρίσιμη φάση της νέας παγκόσμιας ύφεσης, μόνο και μόνο για να καλυφθούν τα τοκοχρεολύσια του πρώτου (παπανδρεϊκού) Μνημονίου.
Για το τι θα επακολουθήσει δεν χρειάζεται ιδιαίτερη φαντασία. Η χώρα βρίσκεται σε μία κατάσταση ανάλογη με εκείνη που βίωσε προς τα τέλη της δεκαετίας του 2000. Το αδιέξοδο είναι βέβαιο. Και πώς θα αντιμετωπιστεί η νέα πολυποίκιλη κρίση, με συνθήκες μάλιστα χειρότερες από εκείνες προ 15 ετών; Πώς αλλιώς; Μόνο με νέες μνημονιακού τύπου πολιτικές. Είναι φανερό ότι εισερχόμαστε, και πάλι απροετοίμαστοι, σε ένα καινούριο δράμα. Θα πρόκειται για μία νέα τεράστια κρίση που θα εκραγεί απότομα, εκεί που σχεδόν κανείς δεν θα το αναμένει. Και εις ό,τι αφορά το νέο ΕΣΠΑ (2028-34), αυτό θα το λάβουν μόνο όσες χώρες και όσες επιχειρήσεις τηρήσουν αυστηρά «μνημονιακά» μέτρα, προγράμματα και χρονοδιαγράμματα. Με δυο λόγια, «το μεγάλο ψάρι θα φάει το μικρό». Ο υπογράφων αυτό το άρθρο μίλησε για μία ακόμη φορά έγκαιρα.
Comments