Απρίλιος-Μαϊος 2020
Του Σπύρου Λαβδιώτη
Η ιστορία κινείται αργά, και εν συνεχεία αιφνιδίως. Η σημερινή απρόσμενη κρίση του κορωνοϊού μας έχει ωθήσει σε έναν έντονο ρυθμό και μέσα σε λίγους μήνες η πανδημία έχει μεταβάλει ολότελα τους πολιτικούς ορίζοντες παγκοσμίως. Ο ρυθμός των γεγονότων έχει επιταχυνθεί ραγδαίως, με τα πρόσφατα περιστατικά να είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικά καθώς η πορεία τους είναι σχεδόν αδύνατον να προβλεφθεί. Ο κορωνοϊός έχει θέσει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε οδυνηρή κατάσταση και η κυβέρνηση επιβαρύνεται με τρις δολάρια χρέη για να αντιμετωπίσει την κατάρρευση της οικονομίας, ενώ οι απολύσεις του εργατικού δυναμικού έχουν υπερβεί τα 26 εκατ. άτομα.
H EE
Ταυτόχρονα, η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμέτωπη με όλες τις αδυναμίες της, παρακμή, εγωπάθεια και δειλία, με υποκρισία και κούφια σλόγκαν προσπαθεί να επιλύσει τα προβλήματα με πολιτικές που δεσμεύουν τα κράτη-μέλη σε νέα δάνεια.
Το πρόβλημα
Το πρόβλημα των χρεών που αυξάνονται γρηγορότερα από την οικονομία λόγω του τόκου έχει αναγνωριστεί από κάθε κοινωνία.
Η δυναμική των μαθηματικών του ανατοκισμού του τόκου ωθεί σε εκθετική αύξηση των χρεών και η υπερβολική αυτή αύξηση έχει ιστορικώς οδηγήσει σε κοινωνικές εξεγέρσεις και ανισότητες του πλούτου, ολίγων πλουσίων και πολλών φτωχών και καταχρεωμένων. Και συνιστά τη ρίζα της σημερινής οικονομικής κρίσης, ιδίως της Ελλάδος, που εδώ και μια δεκαετία είναι de facto χρεοκοπημένη από την ημέρα της υπογραφής του Α’ Μνημονίου.
Θρησκευτικοί ηγέτες έχουν προειδοποιήσει ότι για να διατηρηθεί βιώσιμη η οικονομία απαιτείται να κρατηθούν υπό έλεγχο οι πιστωτές. Αυτός είναι ο λόγος που η πρώιμος Χριστιανοσύνη έθεσε το ριζοσπαστικό μέτρο της απαγόρευσης του τόκου επί δανείων, αφού οι πιστωτές πολλαπλασιάζουν τις απαιτήσεις τους στην οικονομία.
Οι πιστωτές είναι σαν τους γαιοκτήμονες, οικειοποιούνται την εργασία των άλλων και πλουτίζουν με τον τρόπο που περιγράφει ο John Stuart Mill, «στον ύπνο τους, χωρίς να εργάζονται και χωρίς να αναλαμβάνουν κινδύνους». (1)
Ακολούθως, ο Mill - βρετανός φιλόσοφος, οικονομολόγος και σημαίνων διανοούμενος του κλασσικού φιλελευθερισμού – θέτει το βαρυσήμαντο ερώτημα, «Τι ισχυρισμό έχουν αυτοί επάνω στη γενική αρχή της κοινωνικής δικαιοσύνης, για αυτή την αναρρίχηση στα πλούτη;»
Η απάντηση
Η απάντηση έρχεται από το μακρινό παρελθόν, από την Παλαιά Διαθήκη και συγκεκριμένα από το τρίτο βιβλίο της Πεντατεύχου, Λευϊτικόν, Κεφ. ΚΕ’, Ιωβηλαίον: 8 – 17. (2) Το Ιωβηλαίο (3) αποτελούσε ένα θεσμό κοινωνικής δικαιοσύνης που είχε ως ιδανικό την αποκατάσταση της οικονομικής ισορροπίας των μελών της κοινωνίας.
Ο Ιησούς Χριστός, στο εναρκτήριο κήρυγμα που εκφώνησε, επιστρέφοντας στην γενέτειρα του Ναζαρέτ, (4) εισήλθε στη συναγωγή και ξετύλιξε την περγαμηνή του προφήτη Ησαΐα αναγγέλλοντας την αποστολή του: «Να επαναφέρει το Έτος του Κυρίου Μας» (Κεφ. ΞΑ’). (5)
Εντούτοις, η φράση αυτή μέχρι πρόσφατα δεν έχει πλήρως κατανοηθεί ότι αναφέρεται ειδικά στο Ιωβηλαίο Έτος, την Επέτειο της Ελευθερίας. Περγαμηνές και πάπυροι που ανακαλύφθηκαν σε σπηλιές στο Κουμράν στη δυτική όχθη της Νεκρής Θάλασσας στα μέσα του 20ου αιώνα που ονομάζονται «Χειρόγραφα της Νεκρής Θάλασσας» ή «Χειρόγραφα Κουμράν» (Qumran Scrolls), παρέχουν την απευθείας σύνδεση στην παράδοση της αμνηστίας χρεών κατά το Ιωβηλαίο Έτος. (6) Το κάλεσμα του Ιησού για τη θέσπιση του Ιωβηλαίου Έτους (Jubilee Year), μας δίνει τη βάση για να κατανοήσουμε πως η πρώιμη Χριστιανοσύνη εμφανίστηκε σε μια εποχή οικονομικής δυσπραγίας εν μέσω γενικής φτώχειας λόγω χρεών. Όπου επικρατούσε ο φόβος της δουλείας και κατάσχεσης των αγρών εξ αιτίας αδυναμίας αποπληρωμής των οφειλών.
Οι Ιουδαίοι πιστωτές και πίσω από αυτούς οι Φαρισαίοι που είχαν αιτιολογήσει τα δικαιώματα τους κατά των οφειλετών, ειρωνεύτηκαν τον Ιησού όταν είπε «δεν μπορείς να υπηρετήσεις συγχρόνως και τους δύο, το Θεό και το Μαμμωνά». Οι Φαρισαίοι, ως γνωστόν, είναι φιλάργυροι, απαντά ο Λουκάς, ΙΣΤ’: 14 Η δύναμη των πιστωτών την εποχή εκείνη κυριαρχούσε στον αρχαίο κόσμο και τα δάνεια με αδρό τόκο τα χορηγούσαν οι πιστωτές όχι από φιλανθρωπία, αλλά από φιλαργυρία. Η φιλαργυρία και η άκρατη πλεονεξία συσσώρευσης χρηματικού πλούτου προκαλεί συμφορά στην κοινωνία. Εξ ου και ο Μωσαϊκός Νόμος, η γραπτή εισαγωγή στην χριστιανική πίστη, απαγορεύει το δανεισμό με τόκο: «εάν δανείσεις χρήματα στον αδελφό σου, μη τον καταπιέσεις ζητώντας του τόκο» (Έξοδ. ΚΒ’: 25). Η επαναφορά του οικονομικού ιδεώδους του Μωσαϊκού Νόμου, της διαγραφής των προσωπικών χρεών, συνιστούσε κεντρικό σημείο στο κάλεσμα του Ιησού για το Ιωβηλαίο Έτος, το οποίο είναι συνδεδεμένο με την απελευθέρωση από κάθε μορφή σκλαβιάς.
Αυτό το ιδεώδες παραμένει τόσο ξένο στο σύγχρονο τρόπο σκέψης μας, που τα κηρύγματα του Ιησού συνήθως ερμηνεύονται υπό μια ευρεία συμπονετική έννοια ενθαρρύνοντας προσωπική ελεημοσύνη προς τους οφειλέτες χρεών και γενικά των πτωχών. Είναι εμφανής η διστακτικότητα των μελετητών στην ερμηνευτική απόδοση της Αγίας Γραφής, καθώς αποφεύγουν να εστιάσουν στην ολιγαρχία των πιστωτών που ο Ιησούς Χριστός δριμύτατα κατηγόρησε ως υπαίτιους για την εμβάθυνση της φτώχειας της εποχής. Μάλιστα, οργισθείς, « εισήλθεν ο Ιησούς εις τον ναόν του Θεού και εξεδίωξε από τας αυλάς του ιερού, τους πωλώντας και αγοράζοντας, ανέτρεψε τα τραπέζια των αργυραμοιβών… Και λέει εις αυτούς· ‘είναι γραμμένο εις την Αγίαν Γραφήν: ο οίκος μου να ονομασθή οίκος προσευχής, αλλά εσείς τον εκάματε, με την αισχροκέρδειαν και την απληστίαν σας, σπήλαιον ληστών’». (Κατά Ματθαίον, ΚΑ’ 12-13)
Νεεμίας
Τα επιχειρήματα γύρω από το χρέος έχουν την ύπαρξή τους τουλάχιστον εδώ και πέντε χιλιάδες χρόνια (7) και στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας των κρατών και αυτοκρατοριών έχει δηλωθεί στους περισσότερους ανθρώπους ότι αυτοί χρωστούν, είναι χρεώστες. (8) Εδώ και χιλιάδες χρόνια, η πάλη μεταξύ των πλουσίων και φτωχών έχει πάρει κατά κύριο λόγο τη μορφή συγκρούσεων μεταξύ πιστωτών και οφειλετών. Οι συγκρούσεις οδήγησαν σε δουλεία λόγω χρεών, κατασχέσεις αγρών και σπιτιών, αμνηστίες, ανάκτηση περιουσιών, αποζημιώσεις, κατασχέσεις προβάτων κι αμπελιών και, σε πωλήσεις οφειλετών μαζί με τις γυναίκες και τα παιδιά τους ως σκλάβους.
Όταν κάποιος εξετάζει την ιστορία του χρέους το τι ανακαλύπτει είναι ότι ένα μεγάλο μέρος του σύγχρονου λεξιλογίου μας της ηθικής και θρησκευτικής γλώσσας, αναδύθηκε αρχικά απευθείας από τη διαμάχη μεταξύ οφειλετών και πιστωτών. Οι πιο προφανείς λέξεις είναι, εξιλέωση “redemption”, το ξεκαθάρισμα (διευθέτηση των λογαριασμών) “reckoning”, εξ ου η μέρα της Κρίσης “ the day of Judgment”. Και υπό ευρεία έννοια, ελευθερία “freedom”, συγχώρεση “forgiveness”, και αμαρτία “sin”. Ο ερευνητής επίσης παρατηρεί τις τακτικές λαϊκές εξεγέρσεις με την καταστροφή των γραπτών καταγραφών των χρεών, είτε είναι ταμπλέτες, πάπυροι ή λογιστικά βιβλία. Κι όπως αναφέρει ο Finley στο κλασικό του βιβλίο, Η Αρχαία Οικονομία, (9) οι φτωχοί εξεγέρθηκαν είτε για πλήρη πολιτικά δικαιώματα ή να ασκήσουν το αιώνιο επαναστατικό πρόγραμμα της αρχαιότητας που ήταν «Διαγραφή Χρεών και Αναδιανομή της Γης».
Το πρόβλημα του χρέους και τα επιχειρήματα γύρω απ’ αυτό λειτούργησαν σε κάθε διάσταση της πολιτικής ζωής της εποχής εκείνης και τέθηκαν εν μέσω ταραχών, εξεγέρσεων και μεταρρυθμιστικών κινημάτων. Ωστόσο, πολλοί από τους όρους και θέματα γύρω από το χρέος έχουν χαθεί μέσα στη λήθη του παρελθόντος, αλλά ένα από τα ιδιόμορφα χαρακτηριστικά της Αγίας Γραφής είναι ότι διατηρεί σημαντική ορολογία και προβάλει βασικά θέματα χρηματοοικονομίας του χρέους.
Τι διδάσκει ο Νεεμίας
Ένα εξαιρετικό παράδειγμα αποτελεί το βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, Νεεμίας, (10) που γράφτηκε στην περίοδο όταν η Ιουδαία ήταν επαρχία της Περσίας, τον 5ο αιώνα π.Χ.
Ηγέρθη μεγάλη κατακραυγή από το λαό και τις γυναίκες αυτού εναντίον των αδελφών τους, τους Ιουδαίους. Μεταξύ αυτών ήταν μερικοί οι οποίοι έλεγαν: «με τους γιούς και τις θυγατέρες μας εμείς είμαστε πολλοί και έχουμε ανάγκη να λάβουμε ψωμί να φάγουμε για να ζήσουμε». Υπήρξαν και ορισμένοι που έλεγαν: «εμείς υποθηκεύουμε τους αγρούς μας, τα αμπέλια μας, και τα σπίτια μας για να λάβουμε σιτάρι και να ζήσουμε». Και άλλοι έλεγαν: «εμείς έχουμε δανεισθεί χρήματα για να πληρώσουμε τους φόρους του βασιλέως με υποθήκη τους αγρούς μας, τα αμπέλια και τα σπίτια μας. Αν και εμείς είμαστε από την ίδια σάρκα όπως η σάρκα των αδελφών μας, όπως οι γιοί μας έτσι και οι γιοί αυτών, και ιδού εμείς καταδυναστεύουμε τους γιούς μας και τις θυγατέρες μας ένεκα των χρεών που έχουμε συνάψει· παραδώσαμε σε αυτούς τα παιδιά μας ως δούλους και τις θυγατέρες μας ως δούλας. Δεν έχουμε τη δύναμη να τους απελευθερώσουμε, διότι οι αγροί και τα αμπέλια μας ανήκουν στους πλούσιους δανειστές μας. Και λυπήθηκα παρά πολύ όταν άκουσα την κραυγή τους κι αυτά τα λόγια. (*)
Ο Νεεμίας αποδοκίμασε την απληστία των πιστωτών που είχαν το μονοπώλιο της γης, λόγω των κατασχέσεων από τους ανήμπορους να αποπληρώσουν τα χρέη τους. Και για να μην επέλθει η καταστροφή της κοινωνίας των ομοεθνών Ιουδαίων, προώθησε τη θεμελιώδη αρχή της κοινωνικής δικαιοσύνης με την κατάργηση της δουλείας εξ αιτίας χρεών και την ακύρωση των κτηματικών δανείων. Με άλλα λόγια, ο Νεεμίας προκήρυξε το δικό του Ιωβηλαίο σε σκοπό να βοηθήσει τις οικογένειες να επιβιώσουν των οποίων τα μέλη είχαν μετατραπεί σε δούλους και οι αγροί που τους παρείχαν την οικονομική στήριξη είχαν απαλλοτριωθεί από τοκογλύφους δανειστές.
Αυτό δεν σημαίνει ότι ήταν εκουσίως κακοπληρωτές. Στην αρχαία εποχή, η οικονομία ήταν πρωταρχικώς αγροτική και οι καλλιεργητές ειδικά σε περιόδους κακής συγκομιδής εξ ανάγκης έπρεπε να δανειστούν για να συντηρήσουν τις οικογένειες τους. Ως εκ τούτου, οι φτωχοί αγρότες έγιναν χρεώστες των πλουσίων γειτόνων ή των χρηματοδανειστών των πόλεων και άρχισαν να χάνουν τα κτήματά τους που είχαν θέσει ως υποθήκη και μετατράπηκαν σε ενοικιαστές της γης την οποία πριν κατείχαν. Κι ως γνωστό, τα καταναλωτικά δάνεια εάν δεν υπάρχει εισόδημα είναι αδύνατον να αποπληρωθούν. Είναι λοιπόν εύλογο, με το θαύμα του ανατοκισμού του τόκου να χάσουν τους γιούς και τις θυγατέρες τους ως δούλους(ες) στην υπηρεσία οικιών των πιστωτών και οι ίδιοι πιθανώς να πουληθούν σε σκλαβοπάζαρο στα ξένα.
Αυτή την κρίση χρέους και τον κοινωνικό αναβρασμό είχε να αντιμετωπίσει – μετά την ανοικοδόμηση των τειχών της Ιερουσαλήμ – ο Νεεμίας όταν διορίστηκε από τον Αρταξέρξη κυβερνήτης της Ιουδαίας, την οποία διοίκησε για δώδεκα χρόνια. Ο Νεεμίας, γεννημένος στην Βαβυλώνα, ήταν ένα κοινό πρόσωπο. Αυτός δεν ήταν ούτε ιερέας, ούτε προφήτης, αλλά ένας πρώην οινοχόος (11) του αυτοκράτορα της Περσίας. Υπήρχαν στην Ιουδαία τέσσερεις τάξεις πολιτών. Η τάξη των ακτημόνων, που ζούσαν από το ημερομίσθιο τους. Η τάξη των μικροϊδιοκτητών, που αναγκάστηκαν να πάρουν δάνειο και έβαλαν ενέχυρο το κτήμα τους και το έχασαν, διότι δεν είχαν χρήματα να το εξοφλήσουν. Η τάξη των πάμφτωχων, που αναγκάσθηκαν να πουλήσουν τα παιδιά τους για να μην πεθάνουν από την πείνα και αυτά και εκείνοι. Και «η πιο αποκρουστική και απαίσια ήταν οι τοκογλύφοι πού για ένα κομμάτι ψωμί έπαιρναν τη μικρή περιουσία των φτωχών». (12) Και υπεράνω απ’ όλους οι εισπράκτορες των φόρων του βασιλιά.
Η Σύγκρουση με τους Τοκογλύφους
Υπ’ αυτές τις ζοφερές οικονομικές συνθήκες, ο Νεεμίας σκέφτηκε σοβαρά την δυσάρεστη κατάσταση και συγκινημένος κάλεσε τον λαό σε μεγάλη συγκέντρωση. Επίπληξε τους πλουσίους για τη σκληρότητα να τους πληρώνουν υπέρογκους τόκους και διακήρυξε το Ιωβηλαίο του, το οποίο απελευθέρωνε τους οφειλέτες από τα χρέη σε Βαβυλωνιακό στυλ, “clean the slates”, «σβήνω το παρελθόν, κάνω μια νέα αρχή». Και προέτρεψε τους άρχοντες να επιστρέψουν στους ακτήμονες και ξεσπιτωμένους τις περιουσίες τους, τα χωράφια, τα αμπέλια, τα λιοστάσια, και τα σπίτια τους, που με αισχρή τοκογλυφία τους τα είχαν πάρει. Αναφέροντας τα εξής: «ακόμη και εγώ, οι αδελφοί μου και οι γνωστοί μου δώσαμε δάνεια, χρήματα και σιτάρι· παραιτούμενα από κάθε απαίτηση του χρέους αυτού. Αποδώσετε λοιπόν και σεις αμέσως, τα χωράφια τους, τα αμπέλια τους, τα λιοστάσια, και τα σπίτια τους». Κι αυτοί απήντησαν: «θα αποδώσουμε όσα λάβαμε και δεν θα απαιτήσουμε τίποτε απ’ αυτούς». (Κεφ. 5, 10-12). Όμως, το ιστορικό αυτό γεγονός φαίνεται τόσο αδιανόητο στη σημερινή εποχή.
(1) John Stuart Mill (1806- 1873), Principles of Political Economy, 1848, Book V, Chapter II : On the General Principles of Taxation, Pelican Classics, Penguin Books, 1970, p. 169
(2) Αγία Γραφή, Βίβλος, Η Πεντάτευχος, Τόμος 1ος, Λευϊτικόν, Ερμηνευτική Απόδοση, Ι. Θ. Κολιτσάρα
(3) Το Ιωβηλαίο, ήταν το έτος που ακολουθούσε κάθε κύκλο επτά ετών (7×7 = 49), δηλαδή το 50ό, με αρχή το έτος εισόδου στη γη, που αναφέρει η Αγία Γραφή, ως Χαναάν ή της Επαγγελίας. Ήταν έτος γιορτής και επέτειος ελευθερίας το οποίο άρχιζε την ημέρα του Εξιλασμού [Ισραηλινή εορτή δημόσιας μετανοίας και αφέσεως των αμαρτιών (τέλη Σεπ. – αρχές Οκτ.)] και αναγγέλλονταν με σάλπιγγες (ιωβηλαϊος < ιώβηλος: κέρατο κριαριού που χρησιμοποιούνταν ως σάλπιγγα). Στη διάρκειά του, όλοι οι δούλοι απελευθερώνονταν μαζί με τις οικογένειες τους και οι περιουσίες και αγροί που είχαν κατασχεθεί από τους πιστωτές λόγω χρεών, επέστρεφαν στους αρχικούς κατόχους, χωρίς αποζημίωση. Επίσης, ήταν έτος διαγραφής των χρεών και όλες οι αγοραπωλησίες που έγιναν τα προηγούμενα 49 χρόνια ακυρώνονταν. Στο έτος του Ιωβηλαίου, οι Ισραηλίτες δεν έσπερναν, δεν θέριζαν τα χωράφια, ούτε τρυγούσαν τα αμπέλια τους. Η τροφή τους ήταν μόνο ότι βλάστανε από μόνο του στα χωράφια τους. Με τον τρόπο αυτό υλοποιούνταν οι αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης και περιορίζονταν η απληστία των πλουσίων και δυνατών. Ταυτόχρονα, εξομαλύνονταν η ανισότητα πλούτου και μετριάζονταν οι κοινωνικές αντιθέσεις, έτσι ώστε όλοι να μπορούν να απολαμβάνουν τα αγαθά της γης που τους χάρισε ο Θεός. 4 Καινή Διαθήκη, κατά Λουκά Ευαγγέλιο, Κεφ. Δ’: 16 – 19 «Πνεύμα Κυρίου μένει εις εμέ, διότι με έχρισεν ο Κύριος ως άνθρωπον και με έστειλε να κηρύξω εις τους φτωχούς… το χαρμόσυνο μήνυμα της λυτρώσεως …Να κηρύξω εις τους δούλους της αμαρτίας την άφεσιν και την απελευθέρωσην… με έστειλε να κηρύξω εις τους ανθρώπους την αρχήν νέας εποχής», Ιωάννης Θ. Κολιτσάρας. Και στα Αγγλικά, Luke 4: 16-19, “Τhe Spirit of the Lord is on me, because he has anointed me to preach good news to the poor. He has sent me to proclaim release to the captives…to set free the oppressed, to proclaim the year of the Lord’s favor”, Christian Standard Bible.
(5) Παλαιά Διαθήκη, Ησαΐας, Κεφ. Ξ Α’: 1-2, το κείμενο είναι ακριβώς ίδιο όπως αναφέρεται στο κατά Λουκά, αλλά υπάρχει παραπομπή από τον Ι.Θ. Κολιτσάρα, ότι «το χωρίο 1 μπορεί να έχει άμεση και προσωρινή εφαρμογή στην εθνική ελευθερία», απουσιάζει όμως οιανδήποτε αναφορά στο Ιωβηλαίο. Ωστόσο, το Αγγλικό κείμενο αναφορικά για τον προφήτη Ησαΐα, κεφάλαιο 61, έχει για τα χωρία 1-10, ως επικεφαλίδα «το Ιωβηλαίο του Μεσσία», “ Messiah’s Jubilee” , “ to proclaim the Year of the Lord’s favor”, Christian Standard Bible.
(6) Michael Hudson (1939 – ) “… and forgive them their debts “, Lending, Foreclosure and Redemption from Bronze Age Finance to the Jubilee Year, ISLET – Verlag, Dresden, 2018, (Hudson, is a Professor of Economics and Finance).
(7) David Graeber, DEBT: The First 5,000 Years, Melville House Publishing, 2012
(8) Αν εμείς λάβουμε υπ’ όψιν και τις φορολογικές υποχρεώσεις ότι είναι χρέη, που είναι χρέη έναντι του κράτους τότε το σύνολο των χρεών, του δημοσίου και προς τους ιδιώτες πιστωτές αποτελεί την συντριπτική πλειοψηφία. Μέσα στην πορεία της ιστορίας και τα δύο χρέη είναι στενά συνδεδεμένα, διότι η επιβολή φορολογίας για την κάλυψη των κρατικών δαπανών έχει υπάρξει μια σοβαρή αιτία για να υποπέσουν οι φορολογούμενοι σε χρέος.
(9) M.I. Finley, The Ancient Economy, 1973, updated edition 1999, University of California Press, p. 80
(10) Ο Νεεμίας, συγγραφέας του ομώνυμου βιβλίου, υπηρετούσε ως αυλικός και οινοχόος του Αρταξέρξη Ι της Περσίας (465 – 424 π. Χ.), ο οποίος στο 20ο έτος της βασιλείας του εξέδωσε διάταγμα ανοικοδόμησης των τειχών της Ιερουσαλήμ. Ο Αρταξέρξης, κατόπιν προτροπών του Νεεμία, τον διόρισε (444 π. Χ.) κυβερνήτη της Ιουδαίας με αποστολή την ανοικοδόμηση και την ασφάλεια της πόλης. Ο Νεεμίας βλέποντας την Ιουδαία να βρίσκεται σε δυσχερή οικονομική κατάσταση και τους ομοεθνείς του να ζουν μέσα σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης, έστρεψε την προσοχή του στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και στην ηθική και την κοινωνική εξυγίανση του λαού.
(*) Αγία Γραφή, Παλαιά Διαθήκη, Νεεμίας, Κεφ. 5, 1-6, Ι. Θ. Κολιτσάρα & Christian Standard Bible, Nehemiah.
(11) Ο οινοχόος (the cupbearer) του βασιλιά, δεν ήταν ο οποιοσδήποτε υπάλληλος των βασιλέων στα αρχαία παλάτια της Ανατολής. Ήταν ένα στέλεχος υψηλού βαθμού το οποίο είχε ως καθήκον να σερβίρει το κρασί στο τραπέζι του βασιλέως. Λόγω του μόνιμου φόβου πλεκτάνης και συνωμοσιών, το πρόσωπο πρέπει να είναι πλήρως έμπιστο για να έχει αυτή τη θέση. Διότι είναι ο φύλακας, ο προστάτης, του ποτηριού του βασιλιά από δηλητήριο. Οι εμπιστευτικές του σχέσεις με τον βασιλιά συχνά του παρείχαν μια θέση σημαντικής επιρροής.
(12) Αγία Γραφή Βίβλος, Νεεμίας, Σημειώσεις Κεφ. Ε’, Ι. Θ. Κολιτσάρα, σ. 48, Εκδ. Κουμουνδουρέα, 1983
Ο Σπύρος Λαβδιώτης είναι Former Senior Financial Analyst στην Bank of Canada
Comments